Giáo sư, Tiến sĩ Phạm Mạnh Hà, chuyên gia tâm lý và Khoa học Công nghệ giáo dục tại Đại học Bách Khoa Hà Nội, đã lên tiếng cảnh báo về những kẻ xấu có khả năng tạo ra các kịch bản tinh vi để thao túng tâm lý trẻ em. Những kẻ này thường xây dựng lòng tin nhanh chóng thông qua việc lắng nghe và đồng cảm, sau đó từ từ điều khiển tâm lý của trẻ. Điều này có thể xảy ra với bất kỳ đứa trẻ nào, không phân biệt tuổi tác hoặc hoàn cảnh.
Mới đây, vụ việc một bé gái 13 tuổi ở Tây Hồ, Hà Nội, may mắn được tìm thấy tại TP HCM sau 3 ngày mất tích đã gây nên sự quan tâm lớn từ dư luận. Cảnh sát cũng đã ngăn chặn một vụ ‘bắt cóc online’ với thủ đoạn nhắm vào học sinh và sinh viên.
Giáo sư, Tiến sĩ Phạm Mạnh Hà cho rằng khi một đứa trẻ bị lừa, nhiều người thường phản ứng với sự ngây thơ và thiếu kỹ năng sống của trẻ. Tuy nhiên, ông nhấn mạnh rằng những kẻ xấu thường thiết kế các kịch bản tinh vi với những đòn tâm lý được tính toán kỹ lưỡng, khiến bất kỳ đứa trẻ nào cũng có thể trở thành nạn nhân.
Trong vài tháng qua tại Việt Nam, những kẻ xấu đã sử dụng lời nói như một vũ khí để ép trẻ tự lột đồ, tự quay clip nhạy cảm, thậm chí tự bỏ nhà đi đến một nơi xa lạ. Chúng sử dụng các đòn tâm lý khiến trẻ tin rằng mình đã vi phạm pháp luật và rơi vào thế bị động, hoảng loạn. Chúng cấm trẻ nói với bố mẹ và đe dọa rằng nếu trẻ nói ra, cả gia đình sẽ gặp nguy hiểm.
Khi đó, trẻ sẽ hoảng sợ và rơi vào trạng thái cô độc, hoàn toàn phụ thuộc vào kẻ lừa đảo và thực hiện các hành vi theo hướng dẫn của chúng.
Chuyên gia tâm lý cho rằng trong bối cảnh trẻ em ngày càng tiếp xúc sớm với một thế giới phức tạp, việc nhận diện các yếu tố khiến trẻ dễ bị thao túng tâm lý là vô cùng quan trọng. Thao túng tâm lý với các hình thức tinh vi như phủ nhận thực tế hay lợi dụng tình cảm có thể đẩy trẻ đến những tổn thương sâu sắc như rối loạn lo âu, trầm cảm, hoặc vướng vào các cạm bẫy lừa đảo trực tuyến.
Chuyên gia chỉ ra các dấu hiệu để cha mẹ có thể nhận diện được nguy cơ từ đặc điểm tâm lý của trẻ, môi trường gia đình và các mối quan hệ xung quanh.
Về phía bản thân trẻ, các em đang trong giai đoạn phát triển, khiến một số đặc điểm tâm lý tự nhiên có thể trở thành điểm yếu để kẻ xấu khai thác. Trẻ có xu hướng tin người lạ hơn người nhà, vì sợ bị cha mẹ la mắng, phán xét. Điều này khiến con dễ dàng tin vào những lời hứa hẹn, dụ dỗ hoặc cả những lời đe dọa tinh vi từ bên ngoài.
Nhiều trẻ vị thành niên ở Việt Nam đã bị cuốn vào các ‘trend’ nguy hiểm trên mạng xã hội, gây ra hậu quả tâm lý nặng nề vì không được định hướng kịp thời.
Trẻ có lòng tự trọng thấp, hay lo âu và có xu hướng tự đổ lỗi cho bản thân thường dễ bị thao túng nhất. Kẻ xấu sẽ lợi dụng tâm lý này để khiến trẻ cảm thấy tội lỗi và phải nghe theo lời chúng để ‘chuộc lỗi’.
Đặc biệt, những trẻ có sự ngưỡng mộ quá mức với một ai đó như bạn bè, người nổi tiếng… cũng rất dễ bị lợi dụng.
Những đặc điểm này sẽ trở nên nguy hiểm hơn khi đặt trong một môi trường gia đình thiếu sự hỗ trợ với con cái.
Quan hệ ảo phát triển rất nhanh. Nếu không có sự đồng hành và định hướng từ gia đình, trẻ rất dễ bị cô lập, dẫn dắt bởi những thông tin sai lệch hoặc bị lôi kéo vào các nhóm chat, hội nhóm tiêu cực.
Giáo sư, Tiến sĩ Phạm Mạnh Hà cho rằng gia đình là nền tảng hình thành sức đề kháng tâm lý của trẻ nhưng có một số kiểu gia đình có thể làm tăng nguy cơ con bị thao túng.
Cha mẹ cần lưu ý các dấu hiệu cảnh báo sớm về sự thay đổi của con, như trẻ trở nên khép kín, ít nói, hoặc ngược lại, cáu kỉnh, hung hăng bất thường. Lo âu, sợ hãi quá mức khi không được dùng điện thoại hoặc khi nhắc đến một người bạn/mối quan hệ nào đó.
Phụ huynh nên lắng nghe, không phán xét, tôn trọng cảm xúc của con, dù đó là những chuyện nhỏ nhặt nhất. Đồng thời, dạy con về quyền riêng tư cơ thể, về các hình thức thao túng tâm lý.
Cha mẹ hãy là một người bạn mà con tin tưởng, và bằng cách xây dựng một mái ấm tin cậy, trang bị cho con kiến thức và kỹ năng cần thiết, cha mẹ chính là lá chắn vững chắc nhất giúp con phát triển một cách lành mạnh và an toàn.
Nếu nhận thấy các dấu hiệu bất ổn kéo dài, phụ huynh không nên ngần ngại tìm đến các chuyên gia tâm lý học đường hoặc chuyên gia tâm lý gia đình để được tư vấn và hỗ trợ kịp thời https://vietnamnet.vn/dao-tao/giao-duc/cac-dau-hieu-tre-bi-tam-ly-va-cach-bao-ve-con-an-toan-nhat-199925.html .