Nêu ý kiến tại buổi họp báo Chính phủ thường kỳ đầu năm mới 2023, Thứ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Đức Chi cho biết, từ cuối năm 2022, theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, Bộ Tài chính đã chuẩn bị, nghiên cứu và đề xuất một loạt các giải pháp liên quan đế chính sách tài khóa và chính sách thuế để tiếp tục hỗ trợ người dân và doanh nghiệp trong năm 2023. Có thể thấy, những đề xuất của Bộ Tài chính đang được trông đợi.

Bộ Tài chính sẽ có các chính sách hỗ trợ về thuế trong năm 2023

Về cơ bản, Thứ trưởng Nguyễn Đức Chi cho biết, các chính sách về thuế, phí, hỗ trợ cho doanh nghiệp và người dân trong năm 2023 sẽ tương tự các chính sách áp dụng trong năm 2022. Mặc dù có một số điều chỉnh, song lãnh đạo Bộ Tài chính khẳng định các chính sách hỗ trợ người dân và doanh nghiệp vẫn được duy trì. Đồng thời, các kịch bản khác cũng được chuẩn bị sẵn sàng nếu tình hình năm 2023 có những diễn biến mới, cần có sự tác động, hỗ trợ từ chính sách tài khóa.

“Bộ Tài chính sẽ nghiên cứu, đề xuất các chính sách về thuế, phí để tiếp tục hỗ trợ các doanh nghiệp, người dân trong năm 2023”, Thứ trưởng Nguyễn Đức Chi cho biết.

Lãnh đạo Bộ Tài chính cũng cho biết, theo phương án huy động nguồn lực cho các chương trình phục hồi kinh tế, năm 2022 đã thực hiện bổ sung dự toán chi đầu tư phát triển 38,15 nghìn tỷ đồng (gồm 18,58 nghìn tỷ đồng nhiệm vụ thuộc chương trình phục hồi và 19,57 nghìn tỷ đồng nhiệm vụ thuộc kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2021 – 2025 sử dụng nguồn vốn của chương trình) theo Nghị quyết số 584/NQ-UBTVQH15. Để thực hiện các nhiệm vụ còn lại của chương trình, hiện Bộ Tài chính đang dự thảo đề án huy động khoảng 157.000 tỷ đồng cho các chương trình phục hồi kinh tế trong năm 2023.

“Trong đó, tập trung huy động từ nguồn trái phiếu Chính phủ nội tệ và vay ODA, ưu đãi nước ngoài; các nguồn vay hợp pháp khác cho chương trình sẽ chỉ sử dụng khi nhu cầu huy động vốn tăng cao và thị trường trái phiếu Chính phủ, vay nước ngoài không đáp ứng đủ”, đại diện Bộ Tài chính nêu rõ.

Cũng tại họp báo Chính phủ thường kỳ đầu năm, Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Nguyễn Thị Hồng đề nghị nhanh chóng thúc đẩy giải ngân đầu tư công, thực hiện giảm, giãn thuế, điều chỉnh giá bất động sản… để khơi thông dòng tiền giữa các khu vực trong nền kinh tế. Nếu quá phụ thuộc vào nguồn vốn tín dụng ngân hàng có thể gây hệ lụy và rủi ro trong tương lai vì các chỉ tiêu tiền tệ, tín dụng của Việt Nam đã và đang ở ngưỡng cảnh báo.

Về phía ngành ngân hàng, Thống đốc Nguyễn Thị Hồng cho biết, ngành ngân hàng sẽ tập trung thực hiện các giải pháp cải cách, đơn giản thủ tục cho vay để nâng cao khả năng tiếp cận vốn, để tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp và người dân.

“Tuy nhiên, đối với nhiều doanh nghiệp không đủ điều kiện vay vốn, cần các giải pháp chính sách hỗ trợ khác từ phía Nhà nước như bảo lãnh tín dụng, các chính sách hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa cần được thực thi hiệu quả”, Thống đốc Nguyễn Thị Hồng gợi ý.

Vẫn cần duy trì chính sách gia hạn, giảm thuế cho doanh nghiệp trong năm 2023

Một số chính sách hỗ trợ cho người dân và doanh nghiệp hiện đã kết thúc trong năm 2022, song dự báo năm 2023, các thành phần của nền kinh tế vẫn khó khăn và rất cần sự hỗ trợ.

Trao đổi với Reatimes, chuyên gia tài chính – ngân hàng, TS. Nguyễn Trí Hiếu cho biết: “Vấn đề giãn thuế và giảm thuế là yêu cầu của tất cả các nền kinh tế và đương nhiên tôi rất đồng tình. Hãy tìm mọi cách để giãn thuế, giảm thuế trong trường hợp có thể để giúp các doanh nghiệp vượt qua khủng hoảng”.

Theo đó, TS. Nguyễn Trí Hiếu nhấn mạnh, thứ nhất, cần đẩy nhanh giải ngân đầu tư công, bằng một cơ chế đấu thầu công khai, minh bạch. Hiện các dự án chưa giải ngân hoặc số vốn đã giải ngân đạt rất thấp còn tương đối nhiều. Đây chính là nguyên nhân kéo tỷ lệ giải ngân của cả nước đạt thấp. Báo cáo của Bộ Tài chính cho thấy, tỷ lệ giải ngân vốn đầu tư công 12 tháng năm 2022 đạt 67,27% kế hoạch. Nếu so với kế hoạch Thủ tướng Chính phủ giao thì tỷ lệ giải ngân đạt 75,11%, thấp hơn so với cùng kỳ năm 2021 (77,30%).

“Có thể hiểu, việc giải ngân đầu tư công phụ thuộc rất nhiều vấn đề, như ách tắc ở giải tỏa đền bù, giải phóng mặt bằng để thực hiện dự án hay những điều kiện ràng buộc với hiệp ước thương mại, tài trợ của các cơ quan quốc tế nên nhiều khi có tiền nhưng không triển khai giải ngân được. Đặc biệt năm nay ở Việt Nam, nhiều địa phương gặp khó khăn nên triển khai đầu tư công rất chậm, nhưng vấn đề này cần quyết liệt hơn trong năm 2023”, TS. Nguyễn Trí Hiếu nhìn nhận.

Thứ hai, chương trình phục hồi, phát triển kinh tế – xã hội trong 2 năm tới được Quốc hội thông qua đầu năm 2022 với tổng giá trị khoảng 350.000 tỷ đồng nhưng việc giải ngân chậm đang ảnh hưởng đến sự hồi phục của các thành phần kinh tế. TS. Nguyễn Trí Hiếu đặt vấn đề: “Chính sách hỗ trợ lãi suất 2% cho các doanh nghiệp vay từ đầu năm 2022 đến hết năm 2023 với kinh phí 40.000 tỷ đồng, nhưng hiện bao nhiêu doanh nghiệp được hưởng hỗ trợ lãi suất đó? Chúng ta cần nhanh chóng tháo gỡ vướng mắc để giải phóng nguồn lực tài chính giúp tất cả các thành phần kinh tế có vốn hoạt động sản xuất – kinh doanh”.

Thứ ba, theo TS. Nguyễn Trí Hiếu, trong những năm qua, nhiều doanh nghiệp đóng cửa vì dịch bệnh, Ngân sách Nhà nước rất eo hẹp. Tuy nhiên, trong năm 2022, Chính phủ đã ban hành một số chính sách hỗ trợ miễn, giảm thuế theo Nghị quyết số 43/2022/QH13, các nghị quyết về giảm mức thuế bảo vệ môi trường đối với các mặt hàng xăng, dầu, đã có tác dụng kiềm chế lạm phát của Việt Nam ở mức dưới 4% và phần nào hỗ trợ các thành phần kinh tế.

Riêng năm 2022, báo cáo tổng kết năm 2022 của Bộ Tài chính cho thấy, tổng thu ngân sách do ngành Thuế quản lý ước đạt 1.460.100 tỷ đồng, bằng 124,3% dự toán, tăng 8,5% so với thực hiện năm 2021, với 63/64 đơn vị thu hoàn thành và hoàn thành vượt mức dự toán thu ngân sách được giao. 

“Chính phủ có thể cân đối với việc giãn thuế, giảm thuế, hài hòa lợi ích với doanh nghiệp. Việc triển khai thực hiện có hiệu quả các giải pháp chính sách tài khóa, tiền tệ, hỗ trợ tháo gỡ khó khăn cho người dân, doanh nghiệp sẽ góp phần quan trọng, quyết định tới mục tiêu ổn định, duy trì đà phục hồi và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế trong năm 2023”, TS. Nguyễn Trí Hiếu nhấn mạnh.

Cùng quan điểm, PGS.TS. Nguyễn Anh Phong – Trường Đại học Kinh tế – Luật (Đại học Quốc gia TP.HCM) cho biết, cần tiếp tục chính sách hỗ trợ về thuế để tiếp sức cho doanh nghiệp.

“Cá nhân tôi vẫn ủng hộ Chính phủ tiếp tục duy trì chính sách gia hạn, giảm thuế như thực hiện trong năm 2022 vì đây chính là năm bản lề để các doanh nghiệp bắt đầu phục hồi sản xuất, tạo công ăn việc làm, các hoạt động dần hồi phục chứ chưa hoàn toàn phục hồi như trước đại dịch. Do vậy, việc duy trì chính sách gia hạn, giảm thuế là hết sức cần thiết nhằm giúp doanh nghiệp tiếp tục ổn định và phục hồi tổng cung, tổng cầu, góp phần tăng trưởng kinh tế tốt hơn, gia tăng phúc lợi cho các tầng lớp dân cư”, PGS.TS Nguyễn Anh Phong nói.

Tuy nhiên, PGS.TS Nguyễn Anh Phong cũng đưa ra một số gợi ý để việc thực hiện chính sách tài khóa được hiệu quả hơn. Theo đó, Chính phủ cũng có thể sử dụng các biện pháp phi ngân sách, không có tác động ngay lập tức đến cân đối tài chính, như bảo lãnh tài trợ hay bảo lãnh tín dụng.

“Với tình hình giao thương gần như bình thường lại so với trước kia, do vậy bước sang năm 2023, Chính phủ cần đánh giá lại các gói nào cần duy trì để tiếp tục phục hồi kinh tế, gói nào cần cắt bỏ vì không còn phù hợp với bối cảnh mới”, PGS.TS Nguyễn Anh Phong đề xuất./.

Dư luận những ngày qua đang đặc biệt quan tâm tới dự thảo thay thế Nghị quyết 54/2017 của Quốc hội mà TP.HCM đã gửi Bộ Kế hoạch và Đầu tư thẩm định, trình Chính phủ hội về cơ chế, chính sách thí điểm tạo động lực phát triển thành phố.

Đáng chú ý, TP.HCM đề xuất hai phương án liên quan đến thu thuế bất động sản thứ hai trở lên:

Phương án 1: Thí điểm thu thuế đối với nhà ở và đất ở, mà người có quyền sử dụng đất hoặc sở hữu nhà ở không trực tiếp sử dụng để ở cho cá nhân và gia đình, tức nhà đất thứ hai trở lên. Ủy ban Thường vụ Quốc hội sẽ quy định mức thuế, phương pháp tính và thời gian áp dụng.

Phương án 2: TP.HCM được phép tăng mức thu liên quan đến nhà đất thứ hai trở lên, như: Lệ phí trước bạ khi mua, nhận chuyển nhượng nhà đất thứ hai trở lên; thuế sử dụng đất phi nông nghiệp và thuế thu nhập cá nhân từ hoạt động chuyển nhượng nhà đất thứ hai trở lên.

Trong đó, HĐND TP.HCM sẽ quyết định áp dụng tăng mức thuế suất thuế sử dụng đất phi nông nghiệp đối với đất ở (không quá 5 lần mức thu hiện hành) và tăng mức thuế suất thuế thu nhập cá nhân từ hoạt động chuyển nhượng nhà đất thứ hai trở lên (không quá 2 lần mức thu hiện hành).

Đồng thời, tăng tỷ lệ thu lệ phí trước bạ khi mua, nhận chuyển nhượng nhà đất thứ hai trở lên từ 0,5% lên 2% giá trị chuyển nhượng và mức tối đa một hồ sơ chuyển nhượng từ 500 triệu đồng/hồ sơ lên 1 tỷ đồng/hồ sơ.

TP.HCM cũng đề xuất đưa 100% số thu tăng thêm từ các khoản thu thuế nhà đất thứ hai trở lên vào ngân sách thành phố để đầu tư cơ sở hạ tầng kinh tế – xã hội, chứ không dùng để xác định tỷ lệ phần trăm các khoản thu phân chia giữa ngân sách Trung ương và Thành phố cho đến hết thời gian thực hiện nghị quyết.

Trao đổi với Reatimes về vấn đề này, chuyên gia kinh tế – PGS.TS Đinh Trọng Thịnh cho biết, việc đánh thuế hay tăng mức thu liên quan đến nhà đất thứ hai trở lên là việc cần thiết nhằm kiểm soát hoạt động đầu cơ và tăng nguồn thu để phát triển hạ tầng và dịch vụ công cộng. Nhiều nước đã áp dụng thu thuế bất động sản thứ hai, tuy nhiên, ở Việt Nam, sẽ có những khó khăn nhất định. Đối với người sử dụng bất động sản thứ hai để kinh doanh, cho thuê, hay có những nhu cầu ở khác nhau, thì việc đánh thuế là không hợp lý.

“Nhiều quốc gia đã đánh thuế căn nhà thứ hai, thứ ba bằng cách phân chia diện tích đất ở và diện tích đất kinh doanh. Nếu diện tích đất ở lớn hơn mức quy định thì phải đóng thuế. Đặc biệt, phải phân định rạch ròi thuế đất ở với đất kinh doanh, và có lộ trình áp dụng cẩn trọng bởi vấn đề này sẽ liên quan đến người dân trên diện rộng cũng như các lĩnh vực kinh tế khác.

Đối với đất đang kinh doanh sẽ tính cả phần chi phí liên quan để duy trì hoạt động kinh doanh. Có nhiều cách tính thuế bất động sản khác nhau, chúng ta phải xem xét Việt Nam nên áp dụng cách nào thì phù hợp”, ông Thịnh nói.

Đồng tình với lý giải của TP.HCM ở phương án thứ hai, PGS.TS Đinh Trọng Thịnh cho rằng, phương án tăng mức thu liên quan đến nhà đất thứ hai trở lên cũng là biện pháp chống đầu cơ và tăng nguồn thu để phát triển hạ tầng và dịch vụ công cộng.

“So với việc đánh thuế bất động sản thứ hai không trực tiếp sử dụng để ở, việc tăng thuế phí liên quan có lẽ hợp lý hơn. Nhưng tăng ở mức độ nào, phân loại ra sao đối với từng khu vực và tránh thuế chồng thuế là rất quan trọng”, ông Thịnh nêu quan điểm.

Nói với Reatimes, LS. Trần Đức Phượng, Đoàn Luật sư TP.HCM cho rằng, thuế bất động sản là một vấn đề lớn mà Việt Nam phải đưa ra từ 10-20 năm trước, chứ không phải đợi vấn đề nổi cộm lên mới điều chỉnh.

Theo LS. Trần Đức Phượng, năm 1994, chúng ta có thuế chuyển quyền sử dụng đất, sau đó đưa vào luật thành thuế thu nhập cá nhân. Xã hội ngày càng phát triển, phân ra thành hai khu vực đô thị và nông thôn với điều kiện phát triển kinh tế khác nhau, nhưng vẫn chưa phân chia thuế thu nhập cá nhân phù hợp.

“Đáng ra chúng ta phải phân ra từng loại thuế từ lâu. Năm 2007, khi có quy định về thuế thu nhập cá nhân, thì phải chia luôn hai loại thuế phù hợp với khu vực đô thị và nông thôn, như ở nước ngoài. Ví dụ khu vực đô thị có thể đưa mức thuế cao hơn khu vực nông thôn vì tốc độ phát triển kinh tế nhanh hơn”, ông Phượng nói.

Nhìn nhận về phương án thứ nhất, LS.Trần Đức Phượng cho rằng, việc đánh thuế đối với người sử dụng bất động sản để kinh doanh, cho thuê là bất hợp lý, thuế chồng thuế bởi thuế này đã nằm trong thuế thu nhập cá nhân. Đứng trên phương diện pháp luật, TP.HCM đổi tên thuế nhưng thực ra vẫn đánh trên thuế cũ.

Về đề xuất của TP. HCM, đưa 100% số thu tăng thêm từ các khoản thu thuế nhà đất thứ hai trở lên vào ngân sách thành phố để đầu tư cơ sở hạ tầng kinh tế – xã hội, ông Phượng cho biết, cách xin cơ chế này đang có vấn đề và chưa vận hành đúng theo quy định của pháp luật nên rất khó thông qua.

“Quốc hội không thể sửa ngay luật để sinh ra cơ chế đặc thù cho TP.HCM. Nếu sửa luật thì về mặt trình tự, thủ tục sẽ khác hoàn toàn với việc TP. HCM đề xuất. Nếu Quốc hội thông qua thì sẽ phá vỡ ngay nguyên tắc: luật phải được sửa chứ không thể tự ý đưa cái mới vào theo kiểu đổi tên, sẽ có phần không khoa học, thậm chí mang tính chộp giật.

Theo quan điểm của tôi, để xây dựng một cơ chế đặc thù cũng phải nhìn trước 5-10 năm và có lộ trình, còn xin cơ chế kiểu này vừa khó thông qua, vừa ảnh hưởng rất nhiều đến mặt khoa học của luật”, ông Phượng nhấn mạnh.

Bàn về phương án 2, LS. Trần Đức Phượng cho rằng, luật đã quy định chặt chẽ mức thu và Nghị quyết cũng không sửa được vì sẽ ảnh hưởng đến tính khoa học của pháp lý. Đơn cử như Lệ phí trước bạ phục vụ thủ tục hành chính nhưng nếu tăng lên sẽ “phản bội” lại chính lý luận đã đưa ra.

Tương tự, với vấn đề tăng thuế thu nhập cá nhân lên không quá hai lần, ông Phượng cho rằng, đối với những vùng phát triển thì tăng lên là bình thường, nhưng nên đưa vào phương án xây dựng sửa đổi Luật Thuế thu nhập cá nhân thì tốt hơn. 

“Nếu để người dân có suy nghĩ họ không được ủng hộ trong hoạt động sản xuất kinh doanh, tâm lý thiếu cởi mở, tinh thần kinh doanh “nhạt” đi thì có thể thiệt hại kinh tế sẽ lớn hơn mức thu mà TP.HCM nhận được trong đề xuất này.

Nếu đưa các đề xuất vào Nghị quyết của Quốc hội, TP.HCM có thể tăng thu ngân sách nhưng cũng không thể giải quyết được toàn bộ chiến lược phát triển cho thành phố. Muốn xây dựng cơ chế phát triển, cần có chiến lược lâu dài. Song, trước hết phải tháo gỡ thủ tục quản lý Nhà nước, phân cấp, phân quyền rõ ràng. Hai là tạo nguồn thu, nhưng cách thức phải phù hợp, khoa học, không nên tạo ra sự chồng chéo, ghép nhặt sẽ không thể tạo ra sức bật cho thành phố”, ông Phượng phân tích.