Chuyển dịch năng lượng đang trở thành một thách thức lớn đối với ngành điện khí Việt Nam. Tại diễn đàn dầu khí và năng lượng thường niên 2025 với chủ đề “Chuyển dịch năng lượng – tầm nhìn và hành động”, ông Nguyễn Quốc Thập, Chủ tịch Hiệp hội Dầu khí Việt Nam, đã nêu lên những khó khăn trong việc huy động điện khí tại các nhà máy nhiệt điện khí LNG. Ông Thập dẫn chứng rằng việc huy động điện khí tại các nhà máy như Nhơn Trạch 1 và dự án điện khí Lan Tây đang ở mức thấp do giá cao.

Theo ông Thập, hai dự án nhiệt điện khí Nhơn Trạch 3 và 4, mỗi dự án có quy mô hàng tỉ USD, đã hoàn thành và sẵn sàng phát điện. Tuy nhiên, việc huy động điện từ các dự án này vẫn còn là một câu hỏi lớn. Nguyên nhân chính là do Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) là nhà mua tất cả các nguồn điện để bán cho khách hàng, với cơ chế huy động theo thứ tự ưu tiên giá thấp đến cao. Điện khí LNG có mức giá cao, do đó không phải là nguồn điện được ưu tiên trong huy động hệ thống điện.

Ông Thập cũng chỉ ra rằng Nghị định 100 của Chính phủ về cơ chế phát triển các dự án nhiệt điện khí đã đưa ra các cơ chế hỗ trợ, chẳng hạn như chuyển ngang giá khí sang giá điện. Tuy nhiên, trong thực tế, vẫn còn nhiều vướng mắc chưa được tháo gỡ, đặc biệt là trong vận hành các nhà máy và thu hút đầu tư vào nhiệt điện khí.

Ông Nguyễn Duy Giang, Phó Tổng Giám đốc Tổng công ty Điện lực dầu khí Việt Nam (PV Power), cho rằng một trong những vướng mắc lớn nhất là cơ chế chuyển ngang giá khí vào giá điện. Để giải quyết vấn đề này, ông Giang đề xuất cần có cơ chế mua bán điện trực tiếp giữa nhà phát điện và nhà mua điện để đảm bảo bao tiêu sản lượng dài hạn. Các nhà đầu tư đang mong muốn có tỉ lệ bao tiêu sản lượng điện tối thiểu dài hạn không thấp hơn mức 80-90% trong thời gian 15-20 năm.

Để giải quyết bài toán bao tiêu sản lượng, ông Thập cho rằng cần nhìn nhận thị trường đầu ra của điện khí LNG không phải là thị trường bình dân, mà đó là các hộ tiêu thụ công nghiệp, hộ tiêu thụ lớn mong muốn có cam kết dài hạn. Do đó, cần phải có cơ chế mua bán điện trực tiếp, bên phát điện đàm phán trực tiếp với bên mua điện, áp dụng với cả các dự án điện khí LNG và các nhà máy năng lượng tái tạo.

Được biết, nhu cầu chuyển dịch năng lượng lên tới 135 tỉ USD, nhưng nguồn lực Nhà nước có hạn. Vì vậy, việc có cơ chế để thu hút tư nhân là yêu cầu đặt ra. Tuy nhiên, các chính sách phát triển điện khí vẫn chưa đủ hấp dẫn nhà đầu tư, khi chưa có cơ sở bảo lãnh Chính phủ để bảo lãnh vay vốn các dự án của Nhà nước, chưa có cơ chế bảo lãnh chuyển đổi ngoại tệ.

Chi phí điện tại Mỹ đang tăng cao do sự phát triển nhanh chóng của trí tuệ nhân tạo (AI) và nhu cầu điện năng tăng vọt. Sự gia tăng này chủ yếu đến từ việc phát triển các trung tâm dữ liệu phục vụ AI, đặc biệt là tại khu vực Virginia, được biết đến như “thung lũng trung tâm dữ liệu”. Kể từ khi ChatGPT trở nên phổ biến, nhu cầu tính toán cho AI đã tăng đột biến, gây áp lực lớn lên hệ thống điện quốc gia.

Các chuyên gia cảnh báo rằng sự bùng nổ này, kết hợp với việc triển khai chậm các dự án năng lượng mới và việc đóng cửa các nhà máy cũ, buộc các công ty điện lực phải đầu tư lớn vào cơ sở hạ tầng. PJM, tổ chức vận hành lưới điện cho khoảng 65 triệu người dân tại 13 bang và thủ đô Washington, D.C, cho biết họ sẽ chi 16,1 tỷ USD cho các nhà sản xuất điện để đáp ứng nhu cầu trong khoảng thời gian từ giữa năm 2026 đến giữa năm 2027, tăng 10% so với năm trước. Người tiêu dùng có thể sẽ phải chịu hóa đơn tiền điện tăng tới 5%.

Áp lực giá điện tăng là một thách thức đối với cam kết của Tổng thống Donald Trump về việc giảm một nửa chi phí năng lượng hộ gia đình. Theo số liệu từ Bộ Lao động Mỹ, giá điện đã tăng 5,6% trong năm qua, trong khi lạm phát chung chỉ ở mức 2,7%. Chuyên gia Timothy Fox từ ClearView Energy Partners nhận định: “Đây là tin không vui đối với người tiêu dùng. Giá trúng thầu cao hơn sẽ khiến hóa đơn điện của khách hàng tiếp tục tăng”. Trước đó, PJM đã phải áp trần giá sau khi giá điện trong các phiên đấu giá tăng tới 800% vào năm ngoái.

Các phiên đấu giá này nhằm xác định mức thanh toán cho các nhà máy điện trong giai đoạn nhu cầu cao nhất, nhằm tránh tình trạng mất điện. Tuy nhiên, kết quả phiên đấu giá năm nay vẫn tiệm cận ngưỡng trần – đạt 329 USD mỗi megawatt-ngày. Chi phí năng lượng tăng cao cũng làm trầm trọng thêm áp lực lạm phát, một phần do chính các chính sách của ông Trump, bao gồm việc áp thuế nhập khẩu toàn cầu và dự luật cơ sở hạ tầng “to lớn và đẹp đẽ”. Cả hai đều góp phần gia tăng gánh nặng tài chính cho người dân Mỹ.

Các nhà phân tích cảnh báo rằng tình trạng thiếu điện có thể trở nên nghiêm trọng hơn trong những năm tới. PJM dự báo nhu cầu tiêu thụ điện sẽ tăng thêm 32 gigawatt từ nay đến năm 2030 – phần lớn đến từ các trung tâm dữ liệu. Trong bối cảnh đó, các tập đoàn công nghệ lớn như Amazon đang ráo riết tìm kiếm thêm nguồn cung năng lượng, càng đẩy giá điện lên cao hơn nữa.