Trao đổi về khó khăn của doanh nghiệp hiện nay, các chuyên gia đặt ra vấn đề: Tại sao nền kinh tế vẫn phát triển tốt nhưng khu vực nội địa lại khó khăn? Đây là vấn đề cần phải mổ xẻ, để có hướng tháo gỡ hiệu quả. Trong đó, thị trường bất động sản rất cần cung ứng vốn, giảm lãi suất, đồng thời giải phóng thể chế để khơi thông nguồn lực và thị trường vốn.

Cần tăng cường cung ứng vốn cho khu vực nội địa

Tại tọa đàm “Nghị quyết 01- Đột phá hỗ trợ doanh nghiệp” chiều 6/2, chuyên gia kinh tế – PGS.TS Trần Đình Thiên cho biết, mặc dù tình trạng kinh tế tốt, nhưng từ nửa sau của năm 2022, tình hình kinh tế nội địa rất khó khăn, cạn nguồn vốn tín dụng, nhất là đối với lĩnh vực bất động sản.

“Nếu không tìm ra đúng nguyên nhân sẽ rất khó tháo gỡ bởi vì ta tự hào là nền kinh tế ổn định nhất thế giới, tính ứng biến cao, mà chúng ta quên khả năng ứng phó. Do đó, cần phải nhận định đúng để có giải pháp sát sườn”, ông Thiên nói.

PGS.TS Trần Đình Thiên cũng đánh giá, việc cung ứng vốn cho khu vực FDI không thuộc trách nhiệm của khu vực tài chính của Việt Nam mà chủ yếu là từ nước ngoài. Vậy nên khu vực này vẫn tăng trưởng tốt trong bối cảnh khó khăn của doanh nghiệp nội địa.

Cụ thể, kinh tế khu vực nội địa đang bị trói buộc so với khu vực FDI. Ngoài những ách tắc về vốn, doanh nghiệp còn bị ràng buộc thể chế về luật lệ, pháp lý đất đai, cơ chế xin – cho… Đồng thời, cấu trúc thị trường tài chính, tiền tệ, thị trường ngân hàng liên quan đến vốn tín dụng và thị trường trái phiếu doanh nghiệp, thị trường cổ phiếu cũng phát triển méo mó, dồn gánh nặng về thị trường vốn tín dụng.

“Trong điều kiện lạm phát tăng lên, lãi suất cao, nền kinh tế bất ổn sẽ tiếp tục tác động tới khu vực nội địa của nền kinh tế. Nếu lãi suất cao 15 – 16%/năm như hiện nay, làm sao doanh nghiệp sống được? Trong khi đó, những trói buộc, những điều kiện khách quan và chủ quan khiến các ngân hàng không thể hạ lãi suất được, ảnh hưởng tới doanh nghiệp”, ông Thiên băn khoăn.

Vậy phải làm sao để tăng cường cung ứng vốn cho khu vực nội địa? Theo ông Thiên, điều then chốt là việc bơm vốn cho nền kinh tế qua kênh đầu tư công. Song, nếu kênh này triển khai quá chậm sẽ rất khó đáp ứng được yêu cầu của nền kinh tế. Tương tự, giải ngân vốn cho Chương trình phục hồi và phát triển kinh tế – xã hội cũng cần được đẩy nhanh hơn.

“Bản thân hệ thống thị trường tài chính, tiền tệ đang có vấn đề, hệ thống đầu tư công cũng có vấn đề, quá nhiều thủ tục xin – cho. Do đó, cần có cách tiếp cận cơ bản cho hệ thống thị trường này, cũng như cần giải pháp thể chế để cân bằng lại. Đặc biệt, thị trường trái phiếu doanh nghiệp và thị trường cổ phiếu phải phát triển an toàn, lành mạnh, bảo đảm chia sẻ rủi ro, san sẻ gánh nặng cho ngân hàng”, ông Thiên nhấn mạnh.

Nêu giải pháp hỗ trợ khu vực kinh tế nội địa, PGS.TS Trần Đình Thiên cho biết, về vĩ mô, cần hỗ trợ, khuyến khích đối với khu vực kinh tế nội địa để có điều kiện tương xứng với khu vực FDI, nhất là việc ổn định lãi suất.

Bên cạnh đó, hệ thống khuyến khích cho doanh nghiệp nội địa phát triển thay đổi từ bộ máy nhà nước đến bộ máy chính quyền, làm sao để đạt hiệu quả quản lý. Đồng thời, cải cách hệ thống tài chính, tập trung cao độ tái cấu trúc hệ thống thị trường, gắn với thị trường trái phiếu doanh nghiệp; điều chỉnh Nghị định 65 về trái phiếu doanh nghiệp phù hợp để thị trường này phát triển tốt hơn.

Nhìn nhận về cách tiếp cận đối với nguồn lực công hiện nay, PGS.TS Trần Đình Thiên đánh giá, chưa bao giờ thấy Chính phủ ráo riết đẩy mạnh đầu tư công như hiện nay, và điều này sẽ giúp doanh nghiệp có lượng vốn nhất định. Song, đi cùng với đó, cần rà soát lại cơ chế giải ngân cũng như giảm các thủ tục quá phức tạp.

Mặt khác, ông Thiên cũng nhận định, khó khăn của nửa năm qua không phải do thiếu vốn mà do cách hành động trong chống tham nhũng đã gây ra chấn động lòng tin và làm tổn thương nền kinh tế thị trường: “Có hai cách tiếp cận tôi cho rằng cần phải làm như Thủ tướng Chính phủ từng chỉ đạo, là tuyệt đối không hình sự hóa kinh tế, tránh “quay xe” chính sách, làm cho doanh nghiệp không hoạt động được và bộ máy hành chính cũng không dám hoạt động”.

Giải phóng thể chế, khơi thông nguồn lực và thị trường vốn

Tại tọa đàm, TS. Vũ Tiến Lộc – Ủy viên Ủy ban Kinh tế của Quốc hội, Chủ tịch Trung tâm Trọng tài quốc tế Việt Nam chia sẻ: “Đối với sự phát triển dài hạn của nền kinh tế, cộng đồng doanh nghiệp rất quan trọng nhưng thể chế còn quan trọng hơn. Giải phóng được thể chế sẽ khơi thông được nguồn lực và tận dụng thị trường vốn. Tăng trưởng kinh tế trong năm có thể trồi sụt do yếu tố chủ quan khách quan, nhưng thể chế sẽ quyết định phát triển dài hạn của nền kinh tế”.

Đặc biệt, ông Lộc cho rằng, đối với thị trường bất động sản, các doanh nghiệp phản ánh, 70% vướng mắc hiện nay đến từ thủ tục hành chính. Như vậy, việc quan trọng hàng đầu phải là giải quyết vướng mắc thủ tục và thể chế.

Trong đó, việc sửa Luật Đất đai sẽ mở đường để sửa đổi một số luật khác nên cần rà soát tổng thể đồng bộ, minh bạch hơn. Đồng thời, các cơ quan cần có văn bản hướng dẫn, tích hợp để đưa ra một văn bản chung, có giá trị cao hơn văn bản trước để áp dụng, gỡ chồng chéo khi luật chưa sửa kịp.

“Những gì diễn ra trên thị trường vừa rồi chỉ là sự cố có tính chất kỹ thuật, tạm thời và việc khôi phục thị trường bất động sản là một trong những nhiệm vụ hàng đầu hiện nay”, ông Lộc nhấn mạnh.

Theo đó, để lấy lại niềm tin của nhà đầu tư, thu hút dòng tiền trở lại thị trường, trước hết phải giải quyết các vấn đề về thể chế, pháp lý và thủ tục hành chính. Đơn cử như trong vấn đề nhà ở xã hội, chủ trương phát triển nhà ở xã hội đã thống nhất nhưng cần có văn bản hướng dẫn thực hiện.

Ngoài ra, cần hệ thống lại pháp lý, các hệ thống chính sách để dẫn dắt cho việc tái cấu trúc thị trường vốn bất động sản và khơi thông nguồn vốn vào thị trường này; đa dạng các nguồn vốn của các ngân hàng từ trái phiếu, cổ phiếu, các quỹ đầu tư…thay cho nguồn vốn tín dụng. Song, trong giai đoạn chuyển tiếp này thì vai trò của nguồn vốn tín dụng rất quan trọng.

“Nghị quyết 01 của Chính phủ nêu rất rõ chính sách tài chính, chính sách tiền tệ phải chắc chắn và linh hoạt, điều đó bảo đảm đối phó với áp lực lạm phát đang gia tăng. Các biện pháp hỗ trợ doanh nghiệp giãn, hoãn, giảm… cần được tiếp tục”, ông Lộc nói.

Tuy nhiên, TS. Vũ Tiến Lộc cũng đánh giá, trong quá trình khôi phục thị trường bất động sản, sẽ có những doanh nghiệp buộc phải rời bỏ thị trường, có những doanh nghiệp sẽ rơi vào khó khăn. Nguồn vốn ngân hàng phải tập trung vào những lĩnh vực tiềm năng để nâng cao năng lực cạnh tranh của nền kinh tế. Quan trọng là sự minh bạch của thị trường bất động sản sẽ dẫn dắt dòng vốn đầu tư vào thị trường này.

Trả lời những câu hỏi này, Reatimes đã có cuộc trao đổi với TS. Nguyễn Hữu Huân, Trưởng bộ môn Thị trường Tài chính – Đại học Kinh tế TP.HCM.

PV: Tại Hội nghị công tác tín dụng đối với lĩnh vực bất động sản, Phó Thống đốc NHNN Đào Minh Tú đã khẳng định lại, NHNN không siết tín dụng đối với lĩnh vực bất động sản mà chỉ đang kiểm soát chặt chẽ để đảm bảo an toàn hệ thống, hạn chế rủi ro. Tuy nhiên, theo chia sẻ của đại diện các doanh nghiệp tại hội nghị, phần lớn doanh nghiệp trong lĩnh vực này vẫn rất khó tiếp cận nguồn vốn tín dụng. Vậy theo ông, đâu là giải pháp để vừa tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp, vừa giảm thiểu được rủi ho hệ thống cho ngân hàng?

TS. Nguyễn Hữu Huân: Theo tôi, NHNN đã làm đúng trách nhiệm của mình, nhưng cũng cần làm tốt hơn nữa để hỗ trợ các doanh nghiệp bất động sản vì thực tế, họ đang gặp rất nhiều khó khăn về thanh khoản.

Cụ thể, NHNN cần có những tín hiệu đối với ngân hàng thương mại (NHTM) để cùng các doanh nghiệp bất động sản giải quyết khó khăn về thanh khoản trước mắt như giãn nợ, giảm nợ hoặc có các chính sách giảm lãi vay để hỗ trợ các doanh nghiệp này. Giúp các doanh nghiệp bất động sản cũng là giúp chính hệ thống NHTM trong tương lai vì hơn 80% tài sản đảm bảo của ngân hàng là bất động sản.

PV: Bản chất kiểm soát rủi ro đối với lĩnh vực bất động sản là gì, thưa ông?

TS. Nguyễn Hữu Huân: Bản chất rủi ro bất động sản đến từ rủi ro thanh khoản và rủi ro về kỳ hạn. Cụ thể, rủi ro thanh khoản là khi thị trường đóng băng sẽ khiến các doanh nghiệp không bán được hàng để thu hồi vốn và nếu tình trạng này diễn ra trong một thời gian dài thì rõ ràng các doanh nghiệp sẽ mất khả năng thanh toán và ngân hàng sẽ phải hứng chịu nợ xấu.

Thông thường những khoản vay bất động sản có kỳ hạn dài, trong khi vốn ngân hàng lại chủ yếu là vốn ngắn hạn. Vì vậy, nếu ngân hàng cho vay kỳ hạn dài quá nhiều thì có thể gặp khó khăn khi lãi suất tăng cao và thanh khoản trong nền kinh tế sụt giảm. Đây được gọi là rủi ro kỳ hạn.

Chính vì vậy, NHNN kiểm soát rủi ro đối với lĩnh vực bất động sản là đang kiểm soát rủi ro thanh khoản và rủi ro kỳ hạn.

PV: Bên cạnh việc khó tiếp cận các khoản vay tín dụng, các doanh nghiệp địa ốc cũng bày tỏ lo lắng với vấn đề nhảy nhóm nợ. Vì vậy, các doanh nghiệp mong muốn NHNN có các chính sách hỗ trợ trong việc cơ cấu lại nhóm nợ, giãn nợ. Ông có cho rằng, bối cảnh thị trường đang khó khăn như hiện tại, việc cho phép doanh nghiệp cơ cấu lại nhóm nợ hay hoãn, giãn nợ là cần thiết?

TS. Nguyễn Hữu Huân: Như chia sẻ ở trên, tôi cho rằng, việc cơ cấu hay giãn, hoãn nợ là hết sức cần thiết. Các NHTM cần chia sẻ khó khăn với các doanh nghiệp bất động sản vì đây là mối quan hệ cộng sinh. Nếu doanh nghiệp bất động sản phá sản thì ngân hàng cũng sẽ không tránh khỏi nợ xấu.

Ngoài ra, còn phải xem xét hỗ trợ về lãi suất các khoản vay cũ cho các doanh nghiệp bất động sản để giảm bớt áp lực lãi vay trong thời điểm hiện tại. Có như vậy, các doanh nghiệp bất động sản mới có khả năng để vượt qua giai đoạn “sống còn” này.

PV: Thống đốc NHNN cho biết, năm 2023 dự kiến tăng trưởng tín dụng sẽ khoảng 14 – 15%. Đây có phải mức tăng trưởng tín dụng phù hợp, thưa ông?

TS. Nguyễn Hữu Huân: Tôi cho rằng, đây là mức tăng phù hợp và chưa chắc nền kinh tế sẽ sử dụng hết room tín dụng này. Bởi vì hiện tại, mức lãi suất đang quá cao nên sẽ khó để người dân hay doanh nghiệp sẵn sàng đi vay nhằm tái đầu tư sản xuất, tiêu dùng. Các khoản vay hiện tại chủ yếu để bù đắp thanh khoản là chính hoặc có vay thì cũng vay ở mức tối thiểu để không bị gánh nặng lãi vay cao.

PV: Theo nhìn nhận của ông, tại sao NHNN vẫn lựa chọn tiếp tục sử dụng công cụ room tín dụng?

TS. Nguyễn Hữu Huân: Tôi không hẳn đồng tình với việc tiếp tục sử dụng room tín dụng, bởi cơ chế cấp room tín dụng hiện nay không thực sự rõ ràng các tiêu chí, cũng như việc phân biệt giữa các ngân hàng với nhau về vấn đề này. Nhưng có vẻ đây là công cụ dễ dàng để NHNN kiểm soát dòng tiền từ hệ thống ngân hàng ra nền kinh tế ở thời điểm hiện tại.

PV: Hiện nhiều ngân hàng đã có xu hướng điều chỉnh giảm nhẹ lãi suất, tuy nhiên xét từ các yếu tốt vĩ mô, liệu có khả năng lãi suất sẽ giảm mạnh trong thời gian tới không, thưa ông?

TS. Nguyễn Hữu Huân: Việc Cục Dự trữ liên bang Mỹ tiếp tục tăng lãi suất thì sẽ khó để Việt Nam có thể giảm mạnh lãi suất vì nó sẽ tác động ngay đến tỷ giá. Chính vì thế, theo tôi thời gian tới lãi suất sẽ giảm nhưng không mạnh và tùy theo tình hình cán cân thanh toán và tỷ giá Việt Nam có ổn định hay không. Nếu cán cân thanh toán liên tục dương thì NHNN sẽ bắt đầu mua USD vào để tăng dự trữ ngoại hối và bơm tiền đồng ra nền kinh tế.

PV: Ngân hàng Nhà nước đã có một số yêu cầu chi tiết đối với các tổ chức tín dụng để tháo gỡ khó khăn cho thị trường bất động sản, cùng với đó là thể hiện rõ quan điểm, không siết tín dụng đổ vào bất động sản. Đây có phải sẽ là tín hiệu tích cực để doanh nghiệp, nhà đầu tư trong lĩnh vực này có cơ hội hy vọng vào khả năng khơi thông dòng vốn, giúp thị trường hồi phục?

TS. Nguyễn Hữu Huân: Tôi nghĩ cần chờ động thái thực sự của NHNN và các NHTM. Đặc biệt các quyết định này phải hiện thực hóa thành văn bản và giải pháp cụ thể, rõ ràng thì lúc đó chúng ta mới có thể tự tin hy vọng vào thời điểm thị trường hồi phục trong tương lai gần.

Trân trọng cảm ơn ông!