Định vị Trái Đất trong không gian không đơn thuần chỉ dựa vào hệ thống GPS như nhiều người thường nghĩ. Trên thực tế, để xác định vị trí của hành tinh chúng ta trong vũ trụ, các nhà thiên văn học sử dụng kính viễn vọng vô tuyến để bắt tín hiệu phát ra từ các hố đen siêu lớn nằm ở trung tâm của các thiên hà xa xôi. Những tín hiệu vô tuyến này, sau hàng triệu năm ánh sáng di chuyển qua không gian, cuối cùng đến được Trái Đất và đóng vai trò như một ‘mốc tọa độ’ giúp các nhà khoa học xác định được chuyển động, vị trí và tốc độ quay của hành tinh.

Thông qua kỹ thuật trắc địa vô tuyến, những tín hiệu yếu ớt từ vũ trụ được đồng bộ hóa từ một mạng lưới kính viễn vọng trải rộng trên khắp thế giới. Dữ liệu thu được từ quá trình này không chỉ cực kỳ chính xác mà còn là nền tảng cho các hệ thống định vị toàn cầu (GPS), điều导航 hàng không, hỗ trợ theo dõi chuỗi cung ứng và các giao dịch tài chính quốc tế.

Tuy nhiên, sự phát triển không ngừng của các thiết bị không dây như Wifi, smartphone và mạng 5G, 6G đang đặt ngành khoa học tiên tiến này trước một thách thức lớn. Sự bùng nổ của các thiết bị tiêu dùng đang dần chiếm dụng nhiều dải phổ vô tuyến, gây ra sự nhiễu loạn nghiêm trọng đến tín hiệu thiên văn học vốn dĩ rất yếu ớt.

Sự can nhiễu từ các tín hiệu nhân tạo trên Trái Đất, vốn mạnh hơn tín hiệu từ vũ trụ tới hàng triệu lần, đang làm mờ hoặc che khuất những tín hiệu mà kính viễn vọng cần thu nhận. 심지어 các tần số từng được dành riêng cho nghiên cứu thiên văn cũng đang bị rò rỉ tín hiệu từ các thiết bị điện tử hoặc bị phân bổ lại cho mục đích thương mại.

Tình hình này đe dọa nghiêm trọng đến độ chính xác mà khoa học vũ trụ cần đạt được để duy trì các dịch vụ hiện đại mà xã hội đang phụ thuộc. Trước tình thế này, giới khoa học đang đề xuất thiết lập các ‘vùng im lặng vô tuyến’, nơi tín hiệu điện tử bị hạn chế nghiêm ngặt, hoặc xây dựng cơ chế bảo vệ các tần số dành riêng cho nghiên cứu thiên văn.

Phổ vô tuyến hiện được quản lý theo từng quốc gia, điều này khiến việc tìm kiếm một giải pháp toàn cầu trở nên khó khăn. Trong bối cảnh công nghệ không dây tiếp tục phát triển mạnh mẽ, việc nâng cao nhận thức cộng đồng và xây dựng chính sách quản lý phổ sóng hợp lý là điều cấp thiết.

Nếu không có những giải pháp hiệu quả, khả năng con người thu thập và phân tích dữ liệu vũ trụ một cách chính xác sẽ bị đe dọa. Từ đó, bức tranh vũ trụ mà con người vẽ nên có thể sẽ bị nhiễu sóng bởi chính những tiện nghi hiện đại chúng ta đang sử dụng mỗi ngày.

Trong bối cảnh công nghệ đang phát triển không ngừng, các thiết bị bay không người lái và có người lái đang ngày càng trở thành một phần quan trọng trong nhiều lĩnh vực, từ kinh tế đến quốc phòng. Tại Việt Nam, Viettel, một tập đoàn công nghệ hàng đầu, đang đẩy mạnh phát triển các thiết bị này như một phần của chiến lược phát triển hệ sinh thái kinh tế tầm thấp.

Trung tướng Tào Đức Thắng, Chủ tịch Viettel, cho biết rằng tập đoàn đang tập trung vào việc xây dựng hệ sinh thái kinh tế tầm thấp. Việc này bao gồm sử dụng các thiết bị bay ở độ cao thấp, bao gồm cả drone không người lái và tiềm năng phát triển thiết bị có người lái. Những thiết bị này không chỉ phục vụ mục đích kinh tế mà còn đóng vai trò quan trọng trong lĩnh vực quốc phòng.

Viettel đã đạt được nhiều thành công đáng kể trong lĩnh vực này. Mới đây, họ đã triển khai thành công drone mang thiết bị phát sóng 4G/5G di động. Thiết bị này có khả năng hoạt động ở độ cao khoảng 50-100m và phủ sóng bán kính lên đến 6km. Đặc biệt, nó có thể hoạt động liên tục tới 24 giờ nhờ nhận năng lượng qua dây cáp hybrid từ mặt đất. Giải pháp này đã được áp dụng trong trường hợp thiên tai, giúp khắc phục sự cố mất kết nối mạng viễn thông tại Nghệ An.

Tại Triển lãm Quốc phòng Quốc tế Việt Nam 2024, Viettel đã giới thiệu hơn 80 sản phẩm công nghệ cao thuộc ngành công nghiệp quốc phòng. Nổi bật trong số này là các mẫu UAV do Viettel tự thiết kế và sản xuất trong nước 100%. Các sản phẩm UAV của Viettel bao gồm UAV trinh sát, UAV đa năng và UAV cảm tử. Chúng có khả năng hoạt động lâu dài, mang theo vũ khí chính xác cao và thực hiện các nhiệm vụ phức tạp.

Không chỉ tập trung vào lĩnh vực quốc phòng, Viettel cũng đang nghiên cứu dài hạn về máy bay có người lái tầm thấp. Những thiết bị này sẽ phục vụ cả mục đích dân sự như cứu hộ, logistics và quốc phòng. Mục tiêu của Viettel là mở rộng từ drone UAV sang cả thiết bị bay chuyên dụng, tạo ra một hệ sinh thái hoàn chỉnh, linh hoạt và đa nhiệm.

Trên thế giới, xu hướng phát triển UAV phục vụ kinh tế tầm thấp cũng đang được nhiều quốc gia chú ý. Trung Quốc hiện dẫn đầu toàn cầu về phát minh và ứng dụng drone/UAV, với hơn 70% số bằng sáng chế drone toàn cầu và hơn 50.000 doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực này. Tại Mỹ, Amazon Prime Air đã triển khai drone giao hàng trong thành phố. Trong khi đó, Wing (Alphabet) cũng mở rộng dịch vụ drone delivery ở Mỹ, Úc và Phần Lan. Nhật Bản và Hàn Quốc cũng đang tích cực phát triển hệ sinh thái eVTOL và drone để phục vụ vận tải đô thị và logistics.

Việc Viettel đẩy mạnh phát triển các thiết bị bay không người lái và có người lái không chỉ thể hiện sự tiên phong trong lĩnh vực công nghệ mà còn góp phần vào sự phát triển của kinh tế tầm thấp tại Việt Nam. Đây là một bước tiến quan trọng, hứa hẹn mang lại nhiều lợi ích cho cả lĩnh vực kinh tế và quốc phòng trong tương lai.

Công nghệ 5G dự kiến sẽ đóng góp 130 tỷ USD vào nền kinh tế châu Á – Thái Bình Dương vào năm 2030, theo một nghiên cứu gần đây của Trường Chính sách Công Lý Quang Diệu (LKYSPP). Tuy nhiên, mức độ ứng dụng 5G trong khu vực ASEAN hiện còn chênh lệch lớn. Trong khi Singapore đã đạt mức ứng dụng 5G lên tới 48,3%, một số quốc gia thành viên ASEAN khác chỉ mới đạt dưới 1%. Các nhà nghiên cứu cho rằng nếu không có hành động phối hợp kịp thời, những chênh lệch này có thể làm sâu sắc thêm khoảng cách số và làm suy yếu năng lực cạnh tranh khu vực, khiến ASEAN bị tụt lại phía sau trong cuộc đua chuyển đổi số toàn cầu.

Giáo sư Vũ Minh Khương, Trường Chính sách Công Lý Quang Diệu, Đại học Quốc gia Singapore, nhận định rằng sự hội tụ giữa 5G và trí tuệ nhân tạo (AI) chính là hạ tầng cho đổi mới sáng tạo, thúc đẩy các lĩnh vực như sản xuất thông minh, nông nghiệp chính xác, và giao thông tự hành. Dựa trên các cuộc phỏng vấn chuyên sâu và khảo sát với hơn 400 chuyên gia đến từ 8 quốc gia ASEAN, nghiên cứu của LKYSPP chỉ ra rằng các chính phủ cần nhìn nhận 5G như một hạ tầng chiến lược cho AI, chứ không đơn thuần là nâng cấp viễn thông. Đồng thời, cần khẩn trương thu hẹp khoảng cách kỹ năng đang cản trở doanh nghiệp áp dụng công nghệ.

Để đảm bảo tương lai số của ASEAN, báo cáo đề xuất 5 ưu tiên chiến lược: Xây dựng các chiến lược phát triển 5G-AI quốc gia với lộ trình rõ ràng đến năm 2030; thành lập cơ quan điều phối có quyền hạn thực sự tại các quốc gia thành viên ASEAN; triển khai các chính sách bao trùm, tiên tiến nhằm tăng cường khả năng tiếp cận và đổi mới; phát triển hệ sinh thái AI thông qua hợp tác công – tư; triển khai các cơ chế giám sát mạnh mẽ để theo dõi tiến độ và cho phép điều chỉnh lộ trình. Trường Chính sách Công Lý Quang Diệu khuyến nghị các quốc gia ASEAN cần tích cực triển khai các giải pháp để thu hẹp khoảng cách về ứng dụng 5G.

Giáo sư Vũ Minh Khương cũng cho rằng Chính phủ cần chủ động điều phối giống như cách Singapore đang làm bằng cách kết nối các bên: nhà cung cấp công nghệ quốc tế, doanh nghiệp trong nước, người dùng và các quỹ tài trợ. Sự kết hợp giữa 5G và AI sẽ mở ra một kỷ nguyên mới cho trải nghiệm kết nối thông minh, góp phần định hình lại các ngành công nghiệp trong tương lai.

Khi nói đến năng lực cạnh tranh của AI, không thể bỏ qua vai trò chiến lược của mạng 5G. Vì vậy, các quốc gia ASEAN cần ưu tiên phát triển hạ tầng 5G để tận dụng tối đa tiềm năng của công nghệ này. Mới đây, các chuyên gia đã đề xuất thành lập Hội đồng ASEAN về AI và 5G để đẩy mạnh hợp tác và đổi mới trong lĩnh vực này.

Hiện nay, tại Việt Nam, các nhà mạng viễn thông hiện chưa đầu tư đúng mức cho 5G. Để thúc đẩy sự phát triển của 5G, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các bên liên quan, bao gồm Chính phủ, nhà mạng viễn thông, và doanh nghiệp trong nước. Một số chuyên gia cũng khuyến nghị cần có các chính sách hỗ trợ để khuyến khích đầu tư vào hạ tầng 5G.