Một nghiên cứu gần đây được công bố trên tạp chí PLOS One đã đưa ra cảnh báo về sự hiện diện của hàng nghìn hạt vi nhựa cực nhỏ trong không khí mà chúng ta hít thở hàng ngày, cả trong nhà và ô tô. Những hạt vi nhựa này có kích thước cực nhỏ, chỉ từ 1 đến 10 micromet, nhỏ hơn cả tế bào hồng cầu, và có khả năng xâm nhập sâu vào phổi và tích tụ trong cơ thể.

Theo nghiên cứu, mỗi người trưởng thành có thể hít phải khoảng 68.000 hạt vi nhựa mỗi ngày từ không khí trong nhà. Những hạt vi nhựa siêu nhỏ này chủ yếu phát sinh từ sự hao mòn của các vật liệu nhựa trong đời sống hàng ngày như đồ gia dụng, vải nội thất, rèm cửa, thảm trải sàn, và đặc biệt là các chi tiết trong xe hơi. Việc tiếp xúc với vi nhựa đã được liên kết với nhiều vấn đề sức khỏe nghiêm trọng, bao gồm rối loạn nội tiết, vô sinh và dị tật bẩm sinh, rối loạn phát triển thần kinh, bệnh tim mạch và ung thư.

Các chuyên gia y tế đặc biệt chú ý đến môi trường trong cabin ô tô, nơi được mô tả là lý tưởng để tích tụ vi nhựa. Không gian kín, ít thông gió, và chứa nhiều vật liệu nhựa dễ phân rã dưới tác động của nhiệt độ, ma sát và ánh nắng đã làm cho mỗi mét khối không khí trong xe chứa đến 2.238 hạt vi nhựa – cao gấp 4 lần so với trong nhà ở.

Dù vi nhựa có mặt ở khắp nơi, các chuyên gia khẳng định rằng mỗi cá nhân vẫn có thể giảm thiểu đáng kể mức độ phơi nhiễm nếu thay đổi một số thói quen hàng ngày. Một số biện pháp có thể được thực hiện như tránh sử dụng đồ nhựa dùng một lần, sử dụng ly inox, cốc thủy tinh và hộp đựng bằng thủy tinh thay cho đồ nhựa, không hâm nóng thực phẩm trong bao bì nhựa, mang túi vải khi đi siêu thị và hạn chế sử dụng túi nilon.

Vi nhựa không còn là vấn đề môi trường xa vời mà đã trở thành một mối nguy rõ ràng đối với sức khỏe cộng đồng. Khi không khí mà chúng ta hít thở mỗi ngày, ngay trong nhà ở hay xe ô tô, đã bị bao phủ bởi hạt nhựa siêu nhỏ, việc nhận thức rõ rủi ro và thay đổi hành vi tiêu dùng là điều cấp thiết để bảo vệ sức khỏe của bản thân và những người xung quanh.

Một nghiên cứu toàn diện gần đây đã chỉ ra rằng việc tiếp xúc với ô nhiễm không khí có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh Alzheimer và dementia. Khoảng 57 triệu người trên toàn thế giới hiện đang mắc bệnh này, và con số dự kiến sẽ tăng lên ít nhất 150 triệu trường hợp vào năm 2050.

Nghiên cứu, được thực hiện bởi các nhà nghiên cứu tại đơn vị dịch tễ học của Hội đồng nghiên cứu y học tại Đại học Cambridge, đã phân tích dữ liệu từ 51 nghiên cứu khác nhau, bao gồm hơn 29 triệu người tham gia. Những người tham gia này đã tiếp xúc với ô nhiễm không khí trong ít nhất một năm. Kết quả cho thấy mối liên hệ tích cực và có ý nghĩa thống kê giữa ba loại ô nhiễm không khí và bệnh dementia.

Các chất ô nhiễm không khí được xác định bao gồm PM2.5, khí nitơ dioxide và khói. PM2.5 có nguồn gốc từ khí thải xe, nhà máy điện và bếp đốt củi. Khí nitơ dioxide phát sinh từ việc đốt nhiên liệu hóa thạch. Còn khói có nguồn gốc từ khí thải xe và đốt gỗ. Khi hít vào, các chất ô nhiễm này có thể thâm nhập sâu vào phổi và có liên quan đến các bệnh về đường hô hấp và tăng nguy cơ mắc các bệnh tim mạch.

Cụ thể, nghiên cứu đã tìm thấy rằng đối với mỗi 10 microgram trên mét khối của PM2.5, nguy cơ tương đối của một người mắc bệnh dementia sẽ tăng 17%. Sử dụng số liệu tương đương cho khói, nguy cơ tăng 13%. Nồng độ PM2.5 và khói đã đạt hoặc vượt quá mức này vào năm 2023 tại các địa điểm gần đường ở trung tâm London, Birmingham và Glasgow.

Nguyên nhân phổ biến nhất của bệnh dementia là bệnh Alzheimer, và tại Vương quốc Anh, khoảng 982.000 người mắc bệnh này. Các triệu chứng bao gồm mất trí nhớ, khó khăn tập trung và thay đổi tâm trạng. Tiến sĩ Haneen Khreis, tác giả cao cấp của nghiên cứu, cho biết rằng nghiên cứu này cung cấp ‘bằng chứng thêm để hỗ trợ quan sát rằng việc tiếp xúc lâu dài với ô nhiễm không khí ngoài trời là một yếu tố nguy cơ cho sự khởi đầu của bệnh dementia ở người lớn khỏe mạnh trước đây’.

Bà cũng nói: ‘Giải quyết ô nhiễm không khí có thể mang lại lợi ích sức khỏe, xã hội, khí hậu và kinh tế dài hạn. Nó có thể giảm gánh nặng to lớn cho bệnh nhân, gia đình và người chăm sóc, đồng thời giảm bớt áp lực lên các hệ thống chăm sóc sức khỏe bị quá tải’.

Ô nhiễm không khí có thể gây ra bệnh dementia thông qua việc gây viêm trong não và căng thẳng oxy hóa, là một quá trình hóa học trong cơ thể có thể gây hại cho các tế bào, protein và DNA. Tuy nhiên, các nhà nghiên cứu đã thừa nhận rằng báo cáo này bị hạn chế vì phần lớn các nghiên cứu phân tích bao gồm những người tham gia da trắng và sống ở các nước có thu nhập cao.

Họ cho biết các nghiên cứu trong tương lai về ô nhiễm không khí nên bao gồm nhiều người tham gia từ các nền tảng bị thiệt thòi. Tiến sĩ Isolde Radford, quản lý chính sách cao cấp tại Alzheimer’s Research UK, cho biết: ‘Đánh giá nghiêm ngặt này bổ sung vào bằng chứng ngày càng tăng rằng việc tiếp xúc với ô nhiễm không khí – từ khói xe đến bếp đốt củi – làm tăng nguy cơ mắc bệnh dementia’.

Bà cũng nói: ‘Ô nhiễm không khí là một trong những yếu tố nguy cơ có thể thay đổi được đối với bệnh dementia – nhưng nó không phải là điều mà các cá nhân có thể giải quyết một mình. Đó là nơi lãnh đạo của chính phủ là rất quan trọng’. Alzheimer’s Research UK đang kêu gọi một cách tiếp cận phòng ngừa sức khỏe mạnh mẽ, toàn diện – một cách tiếp cận đem lại sự phối hợp giữa các bộ phận ngoài y tế, bao gồm Defra, để hành động phối hợp về các yếu tố nguy cơ của bệnh dementia.

Ô nhiễm không khí tại Hà Nội và các tỉnh miền Bắc đang trở thành một vấn đề đáng báo động. Dựa trên số liệu từ ứng dụng đo chỉ số chất lượng không khí IQAir, Hà Nội đã được ghi nhận là thành phố ô nhiễm nhất toàn cầu với chỉ số chất lượng môi trường không khí ở mức cao, gây ra những ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe của người dân.

PGS-TS Nguyễn Thị Hoài An, nguyên Trưởng khoa Tai Mũi Họng Nhi tại Bệnh viện Tai Mũi Họng Trung ương, hiện là Giám đốc chuyên môn của Bệnh viện đa khoa An Việt, đã lên tiếng cảnh báo về những tác động có hại của ô nhiễm không khí. Không chỉ dừng lại ở ảnh hưởng đến phổi và hệ hô hấp, ô nhiễm không khí còn có khả năng gây tổn thương đến nhiều cơ quan khác của cơ thể, đặc biệt trong điều kiện thời tiết nắng nóng cực đoan như hiện nay.

Một số nhóm người được xác định là dễ bị ảnh hưởng bởi ô nhiễm không khí, bao gồm người cao tuổi, phụ nữ mang thai, trẻ em và những người có sức đề kháng yếu. Để bảo vệ sức khỏe của mình, việc sử dụng khẩu trang khi ra đường là vô cùng quan trọng, tuy nhiên cần lựa chọn loại khẩu trang phù hợp. PGS-TS Nguyễn Thị Hoài An cũng khuyến cáo người dân nên duy trì chế độ dinh dưỡng tốt để tăng cường sức đề kháng cho cơ thể, giúp ngăn ngừa và tiêu diệt các vi khuẩn gây hại.

Trong bối cảnh ô nhiễm không khí đang diễn ra nghiêm trọng, việc thường xuyên kiểm tra sức khỏe là rất cần thiết. Bên cạnh đó, các biện pháp phòng ngừa như đóng kín cửa, sử dụng máy lọc không khí và rửa mũi họng bằng nước muối sinh lý có thể giúp giảm thiểu tác động tiêu cực của ô nhiễm không khí. Người dân cần nâng cao cảnh giác và chủ động bảo vệ sức khỏe của mình trước tình hình ô nhiễm không khí hiện nay.

Để có thể đối phó hiệu quả với tình hình ô nhiễm không khí, việc tìm hiểu và tiếp cận các nguồn thông tin đáng tin cậy về chất lượng không khí là rất quan trọng. Đồng thời, việc tuân thủ các hướng dẫn phòng ngừa và chăm sóc sức khỏe của các chuyên gia y tế như PGS-TS Nguyễn Thị Hoài An cũng đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ sức khỏe cộng đồng.

Ô nhiễm không khí đang trở thành một thách thức sức khỏe nghiêm trọng ở khu vực Đông Á và Thái Bình Dương, gây ra những hậu quả đáng kể đối với trẻ em, đặc biệt là những trẻ dưới 5 tuổi. Theo các số liệu thống kê gần đây, hơn 100 trẻ em trong độ tuổi này tử vong mỗi ngày do ảnh hưởng của ô nhiễm không khí. Tình hình đáng báo động này đã thôi thúc Quỹ Nhi đồng Liên Hợp Quốc (UNICEF) triển khai một dự án mới, tận dụng công nghệ Trí tuệ nhân tạo (AI) để bảo vệ sức khỏe của học sinh tại các trường học.

Dự án này được thiết kế nhằm giảm thiểu tác động tiêu cực của ô nhiễm không khí đối với sức khỏe của trẻ em, những người thuộc nhóm dễ bị tổn thương nhất trước tình trạng ô nhiễm môi trường hiện nay. Bằng cách ứng dụng công nghệ AI, dự án mong muốn đưa ra những giải pháp sáng tạo và hiệu quả để giảm nhẹ ảnh hưởng của ô nhiễm không khí, từ đó tạo ra một môi trường sống an toàn và lành mạnh hơn cho trẻ em.

UNICEF đang tích cực hợp tác với các đối tác để phát triển và triển khai dự án này, với hy vọng rằng công nghệ AI có thể giúp cải thiện đáng kể chất lượng không khí tại các khu vực trường học và các khu vực lân cận. Thông qua dự án này, UNICEF kỳ vọng sẽ góp phần bảo vệ sức khỏe của trẻ em và nâng cao nhận thức về tầm quan trọng của việc bảo vệ môi trường.

Để biết thêm thông tin về dự án và các hoạt động của UNICEF trong việc bảo vệ sức khỏe của trẻ em khỏi ô nhiễm không khí, vui lòng truy cập vào trang web chính thức của UNICEF hoặc liên hệ trực tiếp với đại diện của tổ chức này.

Các nhà khoa học đã đưa ra cảnh báo rằng nỗ lực toàn cầu nhằm giảm ô nhiễm không khí có thể đang vô tình đẩy nhanh quá trình nóng lên toàn cầu, mặc dù những lợi ích về sức khỏe cộng đồng mà nó mang lại là không thể phủ nhận. Một nghiên cứu mới được công bố trên tạp chí Communications Earth & Environment chỉ ra rằng việc giảm ô nhiễm không khí ở Đông Á, đặc biệt là Trung Quốc, đã làm giảm ‘hiệu ứng làm mát’ do các hạt bụi trong không khí gây ra.

Những hạt bụi này trước đây có tác dụng như một tấm chắn, phản xạ một phần ánh sáng mặt trời và hạn chế sự hấp thụ nhiệt tại bề mặt Trái Đất. Khi các quốc gia thực hiện các biện pháp mạnh mẽ để giảm khí thải như SO₂, ‘tấm chắn’ này đã biến mất. Tuy nhiên, các nhà khoa học khẳng định rằng cải thiện chất lượng không khí là điều cần thiết và có lợi cho sức khỏe cộng đồng. Vấn đề đặt ra là nếu không có hành động quyết liệt để giảm khí nhà kính như CO₂ và methane, nhân loại sẽ phải đối mặt với những hệ quả nghiêm trọng hơn.

Giáo sư Robert Allen, một chuyên gia trong lĩnh vực này, cho biết: ‘Chúng ta đã tháo tấm rèm che nắng, giờ phải chống lại ánh nắng đó bằng cách giảm các nguồn nhiệt – tức là khí nhà kính.’ Ông cũng nhấn mạnh rằng việc giảm khí nhà kính là điều cần thiết để hạn chế sự nóng lên toàn cầu.

Một số giải pháp được đề xuất bao gồm trồng cây, thu giữ carbon, và chuyển đổi năng lượng từ nhiên liệu hóa thạch sang nguồn tái tạo. Các giải pháp này được đánh giá là con đường đúng đắn, dù có thể chậm hơn nhưng chắc chắn hơn. Bài học từ Đông Á cho thấy chính sách môi trường cần đi đôi với hành động chống biến đổi khí hậu.

Điều này đòi hỏi một cách tiếp cận đa hướng, từ cải thiện chất lượng không khí đến giảm khí thải và nâng cao nhận thức cộng đồng. Các quốc gia cần phải có hành động quyết liệt và đồng bộ để giải quyết vấn đề biến đổi khí hậu, đồng thời đảm bảo sự phát triển bền vững và bảo vệ môi trường.

Một nghiên cứu gần đây của Đại học Columbia (Mỹ) đã chỉ ra rằng ô nhiễm không khí có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến sự phát triển trí tuệ của trẻ em, đặc biệt là trong giai đoạn thai kỳ và 5 năm đầu đời. Các nhà nghiên cứu đã theo dõi hơn 200 bà mẹ sống tại thành phố New York và con cái của họ từ khi còn trong bụng mẹ đến khi trẻ lên 7 tuổi.

Kết quả nghiên cứu cho thấy những đứa trẻ có mức độ hydrocarbon thơm đa vòng (PAH) cao trong máu dây rốn có chỉ số IQ thấp hơn từ 4-5 điểm so với nhóm trẻ ít tiếp xúc với chất này. Mức sụt giảm IQ này có thể ảnh hưởng đến khả năng học tập, giải quyết vấn đề và thành tích trong tương lai của trẻ.

Điều đáng báo động là các chất ô nhiễm như PAH và bụi mịn PM2.5 không chỉ tồn tại ngoài đường, mà còn có mặt trong nhà, từ bếp gas, khói thuốc lá, hương đốt, nến thơm đến khí thải xe cộ len lỏi qua cửa sổ. Não bộ trẻ nhỏ đang phát triển rất nhạy cảm, bất kỳ độc chất nào cũng có thể gây ra hậu quả lâu dài.

Giảm 4-5 điểm IQ có thể nghe qua tưởng chừng nhỏ, nhưng trong một xã hội có tính cạnh tranh cao như hiện nay, mỗi điểm IQ là sự khác biệt giữa một đứa trẻ được phân lớp chọn hay không, được đánh giá là thông minh hay ‘chậm’, từ đó kéo theo những định kiến, ảnh hưởng đến sự tự tin và định hướng tương lai.

May mắn thay, mức IQ này không cố định. Nếu biết cách can thiệp kịp thời – như cải thiện môi trường sống, tăng tương tác ngôn ngữ, dinh dưỡng hợp lý, khuyến khích vận động – trẻ vẫn có thể phát triển tốt về nhận thức. Cha mẹ có thể thực hiện một số biện pháp thiết thực để bảo vệ con trẻ, chẳng hạn như hạn chế để trẻ tiếp xúc với khu vực gần đường lớn giờ cao điểm, dùng máy lọc không khí trong nhà, không hút thuốc trong nhà, hạn chế đốt hương, nến, bếp than, trồng cây xanh lọc khí, giữ nhà thông thoáng nhưng tránh gió xe bụi, và đảm bảo dinh dưỡng đủ vi chất cho trẻ để tăng sức đề kháng thần kinh.

Các chuyên gia y tế khuyến cáo rằng, để bảo vệ chỉ số IQ của con trẻ, cha mẹ cần nâng cao nhận thức về tác động của ô nhiễm không khí và thực hiện các biện pháp phòng ngừa hiệu quả. Điều này không chỉ giúp giảm thiểu tác động tiêu cực của ô nhiễm không khí mà còn giúp tạo ra một môi trường sống lành mạnh và an toàn cho trẻ em.

Một số nghiên cứu khác cũng đã chỉ ra rằng, ngoài các biện pháp trên, còn có nhiều cách khác để giảm thiểu tác động của ô nhiễm không khí đối với sức khỏe của trẻ em, chẳng hạn như sử dụng khẩu trang khi ra đường, tránh các khu vực ô nhiễm nặng, và tăng cường giáo dục về môi trường cho trẻ em.

Chất lượng không khí tại Kinshasa, Cộng hòa Dân chủ Congo, đang ở mức độ báo động, với thành phố này đã được ghi nhận là có chất lượng không khí không lành mạnh cho dân số nói chung vào ngày 8 tháng 8 năm 2025. Tại một thời điểm nhất định, Kinshasa đã vượt qua các thành phố khác để trở thành thành phố lớn bị ô nhiễm nặng nhất trên thế giới. Đây không phải là lần đầu tiên Kinshasa xuất hiện trong danh sách này, vì trong tháng qua, thành phố liên tục đứng đầu danh sách các thành phố lớn bị ô nhiễm nhất.

Các chuyên gia chỉ ra rằng chất lượng không khí tại Kinshasa nằm trong thể loại ‘không lành mạnh’, có thể gây ra các hiệu ứng sức khỏe cho mọi người. Tình trạng ô nhiễm không khí ở Kinshasa hiện nay làm cho thành phố trở thành một trong những trung tâm đô thị bị ảnh hưởng nhiều nhất ở Trung Phi. Các chuyên gia cũng lưu ý rằng tình trạng ô nhiễm không khí ở Kinshasa không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe của người dân mà còn có tác động tiêu cực đến môi trường và nền kinh tế của thành phố.

Có nhiều yếu tố dẫn đến chất lượng không khí kém tại Kinshasa. Một trong những nguyên nhân chính là việc đốt cháy sinh khối rộng rãi do nông nghiệp, sản xuất than, và các đám cháy dư lượng cây trồng trong và xung quanh thành phố. Ngoài ra, khí thải từ bếp củi gia đình và sử dụng nhiên liệu rắn khác trong các hộ gia đình đô thị cũng góp phần vào tình trạng ô nhiễm. Tình trạng ô nhiễm môi trường lâu dài từ các chất ô nhiễm công nghiệp như asen, chì, dẫn xuất DDT và PCB cũng tiếp tục ảnh hưởng đến dân số thông qua không khí, nước và chuỗi thực phẩm.

Thực thi hạn chế các quy định môi trường và kiểm soát chất thải và khí thải không đầy đủ ở khu vực đô thị và ven đô cũng làm tình trạng trở nên tồi tệ hơn. Để bảo vệ bản thân khỏi chất lượng không khí kém, người dân được khuyên nên thực hiện các biện pháp bảo vệ như tránh hoạt động thể chất ngoài trời và theo dõi mức chất lượng không khí thường xuyên. Ngoài ra, các cơ quan chức năng cũng cần có những biện pháp cụ thể để kiểm soát và giảm thiểu tình trạng ô nhiễm không khí tại Kinshasa.

Tình trạng ô nhiễm không khí tại Kinshasa là một vấn đề cần được quan tâm và giải quyết khẩn cấp. Các biện pháp bảo vệ môi trường và sức khỏe của người dân cần được thực hiện để giảm thiểu tác động tiêu cực của tình trạng ô nhiễm không khí. Theo dõi chất lượng không khí và thực hiện các biện pháp bảo vệ là rất quan trọng để bảo vệ sức khỏe của người dân và môi trường.

TPHCM đang tích cực triển khai các giải pháp nhằm phát triển giao thông xanh, hướng tới giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường. Tại một buổi họp báo gần đây, Sở Xây dựng thành phố đã chia sẻ về các kế hoạch chuyển đổi sang giao thông xanh trong lĩnh vực vận tải. Viện Nghiên cứu phát triển TPHCM đang hoàn thiện một đề án quan trọng liên quan đến việc chuyển đổi xe máy từ sử dụng nhiên liệu xăng sang điện cho các tài xế xe ôm công nghệ và những người làm việc trong lĩnh vực giao hàng tại thành phố.

Đề án này không chỉ tập trung vào việc thay thế phương tiện, mà còn đề xuất các giai đoạn thực hiện chuyển đổi, xây dựng các chính sách hỗ trợ cần thiết cho cả tài xế và người dân khi chuyển sang sử dụng xe máy điện. Ngoài ra, đề án sẽ trình bày chi tiết về lộ trình triển khai, giúp cho việc thực hiện chuyển đổi được hiệu quả và khả thi. Mục tiêu của đề án là không chỉ giảm thiểu ô nhiễm môi trường do khí thải từ xe máy gây ra, mà còn góp phần xây dựng một hệ thống giao thông bền vững và thân thiện với môi trường tại TPHCM.

Trước những thách thức về môi trường và nhu cầu giao thông ngày càng tăng, việc chuyển đổi sang sử dụng xe máy điện là một bước đi quan trọng. Nó không chỉ giúp giảm thiểu mức độ ô nhiễm không khí, mà còn hỗ trợ việc phát triển cơ sở hạ tầng giao thông bền vững. Với sự tham gia của Viện Nghiên cứu phát triển TPHCM, đề án này hứa hẹn sẽ mang lại những giải pháp tích cực và khả thi cho việc phát triển giao thông xanh tại thành phố.

Các thông tin chi tiết về đề án sẽ được công bố khi Viện Nghiên cứu phát triển TPHCM hoàn thiện báo cáo cuối cùng. Tuy nhiên, với những nỗ lực hiện tại, có thể thấy rằng TPHCM đang rất quyết tâm trong việc thực hiện các mục tiêu về giao thông xanh, hướng tới một tương lai bền vững cho môi trường và cho cả hệ thống giao thông của thành phố.