Phân biệt ‘phản ánh’, ‘tố cáo’ và ‘báo cáo’ tham nhũng – chìa khóa quan trọng trong cuộc chiến chống tham nhũng

Trong quá trình xử lý và giải quyết các vụ việc liên quan đến tham nhũng, việc phân biệt giữa ‘phản ánh’, ‘tố cáo’ và ‘báo cáo’ tham nhũng là hết sức quan trọng. Tuy nhiên, trên thực tế, nhiều người dân vẫn chưa hiểu rõ về các khái niệm này, dẫn đến những hệ lụy trong thực tiễn. Gần đây, một trường hợp nhầm lẫn giữa ‘tố cáo’ và ‘phản ánh’ đã xảy ra tại tỉnh Đắk Nông, làm nổi bật lên sự cần thiết phải hiểu rõ về các khái niệm này.

Ông N.V.T, trú tại huyện Đắk R’lấp, tỉnh Đắk Nông, đã gửi đơn đến cơ quan chức năng với nội dung cho rằng một cán bộ địa chính xã có dấu hiệu nhận tiền bồi dưỡng khi làm thủ tục tách thửa đất. Tuy nhiên, qua xác minh ban đầu, nội dung ông T trình bày chỉ là phản ánh về thái độ, cách ứng xử của cán bộ khi tiếp dân, không có căn cứ rõ ràng về hành vi vụ lợi hay trục lợi. Sự nhầm lẫn này đã gây ra khó khăn cho công tác tiếp nhận, phân loại và xử lý thông tin.

Thanh tra tỉnh Lâm Đồng cho biết, thời gian qua, dù đã có quy định tương đối rõ ràng, nhưng thực tế, nhiều người dân vẫn chưa phân biệt được khái niệm khi thực hiện ‘phản ánh’, ‘tố cáo’ và ‘báo cáo’ về hành vi tham nhũng. Điều này dẫn đến nhiều hệ lụy trong thực tiễn, như đơn thư bị gửi sai thẩm quyền, nội dung không rõ ràng, gây khó khăn cho công tác tiếp nhận, phân loại và xử lý thông tin.

Theo Luật Phòng, chống tham nhũng năm 2018, không có giải thích từ ngữ cũng như không phân biệt sự khác nhau giữa ‘phản ánh’, ‘tố cáo’ và ‘báo cáo’ về hành vi tham nhũng. Tuy nhiên, các văn bản pháp luật hiện hành về giải thích đối với ‘phản ánh’, ‘tố cáo’, ‘báo cáo’ cho thấy có nhiều yếu tố khác biệt.

‘Tố cáo’ được hiểu là việc cá nhân báo cho cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền biết về hành vi vi phạm pháp luật của bất kì cơ quan, tổ chức, cá nhân nào gây thiệt hại hoặc đe dọa gây thiệt hại đến lợi ích của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của cơ quan, tổ chức, cá nhân.

‘Phản ánh’ là việc công dân cung cấp thông tin, trình bày ý kiến, nguyện vọng, đề xuất giải pháp với cơ quan, tổ chức, đơn vị, cá nhân có thẩm quyền về những vấn đề liên quan đến việc thực hiện chủ trương, đường lối, chính sách, pháp luật, công tác quản lý trong các lĩnh vực đời sống xã hội thuộc trách nhiệm của cơ quan, tổ chức, đơn vị, cá nhân đó.

‘Báo cáo’ là một loại văn bản hành chính của cơ quan, tổ chức, cá nhân để thể hiện tình hình, kết quả thực hiện công việc nhằm giúp cho cơ quan, người có thẩm quyền có thông tin phục vụ việc phân tích, đánh giá, điều hành và ban hành các quyết định quản lý phù hợp.

Từ đó, có thể hiểu ‘tố cáo tham nhũng’ là việc cá nhân báo cho cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền biết về hành vi của người có chức vụ, quyền hạn đã lợi dụng chức vụ, quyền hạn đó vì vụ lợi. ‘Phản ánh tham nhũng’ là việc cá nhân, tổ chức cung cấp thông tin, trình bày ý kiến, nguyện vọng, đề xuất giải pháp với cơ quan, tổ chức, đơn vị, cá nhân có thẩm quyền về những vấn đề liên quan đến hành vi tham nhũng. ‘Báo cáo tham nhũng’ là trình bày sự việc, tình hình hoặc ý kiến của cán bộ, công chức, viên chức, người lao động, chiến sĩ trong lực lượng vũ trang khi phát hiện hành vi tham nhũng trong cơ quan, tổ chức, đơn vị nơi mình công tác.

Giám đốc Cục phòng chống tham nhũng quốc gia Ukraine (NABU), Semen Kryvonos, vừa lên tiếng chỉ trích quyết định gần đây của chính quyền Ukraine liên quan đến việc kiểm soát các cơ quan phòng chống tham nhũng. Quyết định này đã tạo ra sự phẫn nộ trong công chúng Ukraine và đặt ra những lo ngại về tính độc lập của các cơ quan chống tham nhũng.

Ngày 22 tháng 7, Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky đã ký một luật thu hồi quyền tự chủ của NABU và Văn phòng Công tố Chống tham nhũng chuyên biệt (SAPO). Luật này trao cho Tổng công tố, người được Tổng thống Zelensky bổ nhiệm, quyền kiểm soát chặt chẽ đối với 2 cơ quan này. Quy trình thông qua luật này được đánh giá là diễn ra nhanh chóng và bất thường. Dự luật kiểm soát NABU và SAPO đã được quốc hội Ukraine thông qua chỉ trong vòng 2 tiếng đồng hồ.

Ngay sau khi thông tin về luật này được công bố, công chúng Ukraine đã lên tiếng phản đối và xuống đường biểu tình. Họ lo ngại rằng việc chính phủ kiểm soát cơ quan chống tham nhũng có thể ảnh hưởng đến tính độc lập và hiệu quả của các cơ quan này trong việc chống lại tham nhũng. Các đối tác phương Tây cũng bày tỏ quan ngại trước động thái này của chính phủ Ukraine.

Trước sự phản đối dữ dội từ công chúng và các đối tác quốc tế, Tổng thống Zelensky đã đề xuất một dự luật mới nhằm khôi phục quyền tự chủ cho NABU và SAPO vào ngày 24 tháng 7. Tuy nhiên, hình ảnh và uy tín của ông Zelensky đã bị ảnh hưởng nghiêm trọng do quyết định ban đầu.

NABU và SAPO là 2 cơ quan chống tham nhũng độc lập được thành lập tại Ukraine từ năm 2014. Việc đặt các cơ quan này dưới quyền kiểm soát của chính phủ đã dấy lên những lo ngại về khả năng Tổng thống Zelensky có thể can thiệp vào quá trình điều tra và bao che cho những người thân cận.

Các nhà phân tích chính trị nhận định rằng Ukraine đã tự làm khó mình trong bối cảnh nước này đang rất cần sự ủng hộ của phương Tây trong giai đoạn then chốt của cuộc xung đột với Nga.

Trong khi đó, tình hình chiến trường Ukraine vẫn đang diễn ra căng thẳng. Tổng thống Zelensky ngày 25 tháng 7 cho biết lực lượng Ukraine đang giao tranh căng thẳng với lực lượng Nga xoay quanh thành phố Pokrovsk, tỉnh Donetsk, miền đông Ukraine.

Trong một diễn biến khác, tại cuộc họp Hội đồng Bảo an LHQ ngày 25 tháng 7, Đại sứ Mỹ Dorothy Shea đã kêu gọi các quốc gia, trong đó có Trung Quốc, ngừng xuất khẩu hàng hóa lưỡng dụng cho Nga. Washington cho rằng hoạt động xuất khẩu này đã giúp Moscow phát triển công nghiệp và tăng cường năng lực tấn công Ukraine bằng tên lửa và máy bay không người lái (UAV).

Phó đại diện thường trực Trung Quốc tại LHQ, Cảnh Sảng, đã phản bác rằng Trung Quốc luôn kiểm soát chặt chẽ hoạt động xuất khẩu hàng lưỡng dụng, bao gồm cả xuất khẩu UAV.

TS. Phạm Tuấn Anh, Phó Trưởng Khoa Nghiệp vụ giải quyết khiếu nại, tố cáo và phòng, chống tham nhũng, tiêu cực (Khoa Nghiệp vụ 2), Trường Cán bộ Thanh tra, cho biết việc đầu tư, bồi dưỡng về thanh tra, kiểm tra nội bộ, giải quyết đơn và phòng, chống tham nhũng trong doanh nghiệp không chỉ giúp doanh nghiệp tuân thủ pháp luật, nâng cao hiệu quả hoạt động mà còn góp phần xây dựng môi trường kinh doanh lành mạnh, minh bạch và bền vững. Điều này đặc biệt quan trọng trong bối cảnh các doanh nghiệp tại Việt Nam đang phát triển với quy mô ngày càng lớn và cơ cấu tổ chức ngày càng phức tạp.

Theo TS. Phạm Tuấn Anh, nhu cầu bồi dưỡng về thanh tra, kiểm tra nội bộ, giải quyết đơn và phòng, chống tham nhũng trong doanh nghiệp là rất lớn và cấp thiết. Qua khảo sát từ các doanh nghiệp và học viên làm công tác thanh tra, kết quả cho thấy 89% đánh giá là rất cần thiết và 11% là cần thiết. Đặc biệt, việc bồi dưỡng về phòng, chống tham nhũng giúp nâng cao nhận thức về tác hại của tham nhũng và tầm quan trọng của công tác phòng, chống tham nhũng trong doanh nghiệp.

TS. Phạm Tuấn Anh nhấn mạnh, việc nghiên cứu xây dựng chương trình bồi dưỡng về thanh tra, kiểm tra nội bộ doanh nghiệp, giải quyết đơn và phòng, chống tham nhũng trong doanh nghiệp sẽ giúp cho việc mở rộng chương trình, đối tượng bồi dưỡng của nhà trường, đồng thời đáp ứng nhu cầu của doanh nghiệp và xã hội. Ông cũng đề xuất các chương trình bồi dưỡng cần được thiết kế phù hợp với từng đối tượng và đặc thù của doanh nghiệp để mang lại hiệu quả cao nhất.

Ông Nguyễn Văn Lương, Hiệu trưởng Trường Cán bộ Thanh tra, đánh giá cao những nội dung đề tài “Xây dựng khung chương trình bồi dưỡng kỹ năng thanh tra, kiểm tra nội bộ, giải quyết đơn và phòng, chống tham nhũng trong doanh nghiệp” mà Ban Chủ nhiệm đề tài xây dựng. Ông cho rằng nội dung đề tài đáp ứng yêu cầu thực tiễn của công tác thanh tra, kiểm tra nội bộ và giải quyết đơn, phòng, chống tham nhũng trong doanh nghiệp. Ông cũng đề nghị Ban Chủ nhiệm đề tài chỉnh sửa, nhanh chóng hoàn thiện để đưa vào chương trình giảng dạy của nhà trường.

Việc xây dựng chương trình bồi dưỡng kỹ năng thanh tra, kiểm tra nội bộ, giải quyết đơn và phòng, chống tham nhũng trong doanh nghiệp là một bước tiến quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp và góp phần xây dựng môi trường kinh doanh lành mạnh, minh bạch và bền vững tại Việt Nam. Đây cũng là nỗ lực của Trường Cán bộ Thanh tra trong việc đáp ứng nhu cầu của doanh nghiệp và xã hội, đồng thời thể hiện sự cam kết của nhà trường trong việc phòng, chống tham nhũng và nâng cao hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp.