Ngày 22/7, Đoàn khảo sát của Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội do ông Nguyễn Hoàng Mai, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa và Xã hội làm Trưởng đoàn đã có buổi làm việc với UBND TPHCM về việc thực hiện chính sách, pháp luật về phòng chống thuốc giả, thực phẩm giả tại Thành phố.

Ông Nguyễn Hoàng Mai cho biết, mục đích của buổi làm việc là tìm hiểu thông tin, thực trạng quản lý nhà nước về thuốc, thực phẩm và công tác theo dõi, kiểm tra, thanh tra, phát hiện, xử lý thuốc giả, thực phẩm giả của địa phương. Đồng thời, nhận diện những hạn chế, khó khăn trong hệ thống pháp luật và trong tổ chức thực hiện về dược, an toàn thực phẩm.

Theo nhận định của các cơ quan chức năng TPHCM, tình hình sản xuất và kinh doanh hàng giả hiện nay diễn ra hết sức phức tạp với nhiều phương thức, thủ đoạn tinh vi. Các cơ sở sản xuất hàng giả tự tạo mẫu sản phẩm không được cấp giấy đăng ký lưu hành, tự đặt tên cơ sở sản xuất, in số đăng ký hoặc số công bố sản phẩm giả, sử dụng mã vạch, mã QR giả, tem chứng nhận sản phẩm giả để đánh lừa cơ sở bán lẻ và người tiêu dùng.

Bên cạnh đó, sự phát triển mạnh mẽ của thương mại điện tử, mạng xã hội và các kênh bán hàng trực tuyến cũng khiến hoạt động quản lý, giám sát việc quảng cáo, mua bán hàng hóa trên không gian mạng gặp nhiều khó khăn.

Thời gian qua, Ban Chỉ đạo chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả (Ban Chỉ đạo 389) TPHCM đã triển khai nhiều đợt ra quân đấu tranh phòng chống tội phạm về sản xuất kinh doanh hàng gian, hàng giả trên nhiều lĩnh vực. Thành phố đã tăng cường tổ chức các đợt kiểm tra liên ngành, định kỳ và đột xuất gồm Sở Y tế, Công an, Quản lý thị trường,… để tập trung kiểm tra các cơ sở có dấu hiệu nghi vấn, điểm nóng, khu vực giáp ranh hoặc có nhiều phản ánh của người dân.

Để ngăn chặn thuốc giả, thực phẩm giả, UBND TPHCM chỉ đạo Sở Y tế tăng cường phối hợp với Sở Công Thương, Sở Văn hóa và Thể thao kiểm soát việc kinh doanh, quảng cáo qua mạng xã hội, sàn thương mại điện tử; công khai danh sách và vị trí các cơ sở vi phạm trên nền tảng số để người dân tra cứu, giám sát.

Tại buổi làm việc, TPHCM kiến nghị Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét, sửa đổi Bộ luật Hình sự theo hướng mở rộng phạm vi áp dụng và tăng khung hình phạt; bổ sung mức xử phạt nặng đối với hành vi tiếp tay, bao che cho hoạt động sản xuất, kinh doanh hàng gian, hàng giả, hàng kém chất lượng gây ảnh hưởng đến sức khỏe nhân dân.

Phó Chủ tịch UBND TPHCM Nguyễn Văn Dũng cho biết, Thành phố sẽ tổng hợp các ý kiến tại buổi làm việc và gửi báo cáo chính thức của Thành phố cho Đoàn khảo sát Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội. Đồng thời, mong muốn các kiến nghị của Thành phố sẽ được Đoàn công tác đề xuất trong Phiên giải trình của Ủy ban Văn hóa và Xã hội và Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường, từ đó sẽ có hành lang pháp lý cho các địa phương trên cả nước triển khai thực hiện.

Qua báo cáo của Sở Y tế TPHCM, trong 18 tháng (từ tháng 1/2024 đến tháng 6/2025), các lực lượng chức năng trong Ban Chỉ đạo 389 Thành phố đã kiểm tra hơn 27.700 doanh nghiệp, cơ sở. Qua đó, phát hiện và xử lý 1.475 vụ vi phạm liên quan đến hàng giả, trong đó có nhiều vụ là thuốc và thực phẩm chức năng. Công an TPHCM đã triệt phá 9 vụ việc sản xuất và buôn bán thuốc giả.

Bộ Y tế đang tiến hành dự thảo Luật An toàn thực phẩm (sửa đổi) với mục tiêu giải quyết các hạn chế và vướng mắc phát sinh trong quá trình thi hành Luật An toàn thực phẩm hiện hành. Sau hơn 15 năm thực thi, Luật An toàn thực phẩm đã đạt được một số kết quả tích cực, tuy nhiên cũng đã phát sinh nhiều tồn tại, vướng mắc và bất cập cần được giải quyết. Một trong những vấn đề nổi bật là một số quy định chưa đảm bảo sự đồng bộ và thống nhất trong hệ thống pháp luật, cũng như không còn đảm bảo tính khả thi trên thực tiễn.

Hệ thống quản lý hiện tại chưa kiểm soát hiệu quả chất lượng của sản phẩm thực phẩm, đặc biệt là thực phẩm chức năng trong quá trình sản xuất và lưu thông trên thị trường. Bên cạnh đó, hệ thống quản lý và mô hình tổ chức bộ máy quản lý về an toàn thực phẩm trên toàn quốc chưa tinh gọn, thống nhất và chưa tương xứng với nhiệm vụ được giao. Công tác hậu kiểm, kiểm tra và giám sát sau khi thực phẩm tự công bố và đăng ký bản công bố còn chưa thường xuyên. Tình trạng thực phẩm giả, thực phẩm kém chất lượng diễn ra phổ biến, gây bức xúc dư luận.

Dự thảo Luật An toàn thực phẩm (sửa đổi) đề xuất bổ sung một số hành vi nghiêm cấm khi thực hiện quảng cáo và kinh doanh trên môi trường thương mại điện tử. Cụ thể, quảng cáo thực phẩm sai sự thật, gây nhầm lẫn đối với người tiêu dùng; sử dụng hình ảnh, thiết bị, trang phục, tên, danh nghĩa của các đơn vị, cơ sở y tế, nhân viên y tế, ý kiến của người bệnh, lời nói, bài viết của nhân viên y tế để quảng cáo thực phẩm.

Dự thảo cũng đề xuất sửa đổi, bổ sung mức tiền phạt cụ thể đối với hành vi vi phạm hành chính. Tổ chức, cá nhân sản xuất, kinh doanh thực phẩm vi phạm pháp luật về an toàn thực phẩm thì tùy theo tính chất, mức độ vi phạm mà bị xử lý vi phạm hành chính hoặc bị truy cứu trách nhiệm hình sự, nếu gây thiệt hại thì phải bồi thường và khắc phục hậu quả theo quy định của pháp luật. Mức phạt tiền đối với vi phạm hành chính được thực hiện theo quy định của pháp luật về xử lý vi phạm hành chính. Mức phạt tiền tối đa là 200 triệu đồng đối với cá nhân và 400 triệu đồng đối với tổ chức, trừ trường hợp áp dụng mức phạt cao nhất theo quy định của pháp luật về xử lý vi phạm hành chính mà vẫn còn thấp hơn 7 lần giá trị thực phẩm vi phạm thì mức phạt được áp dụng không quá 7 lần giá trị thực phẩm vi phạm.

Việc xây dựng Luật An toàn thực phẩm (sửa đổi) là rất cần thiết nhằm giải quyết kịp thời các hạn chế, vướng mắc, bất cập trong các quy định của Luật; xác định và đề cao trách nhiệm của cơ quan quản lý, doanh nghiệp sản xuất kinh doanh thực phẩm, nâng cao hiệu quả bảo đảm an toàn và chất lượng sản phẩm thực phẩm.

TP.HCM – Sau khi mở rộng địa giới hành chính, thành phố đang đối mặt với thách thức lớn trong công tác quản lý vệ sinh an toàn thực phẩm do quy mô dân số và nhu cầu tiêu dùng tăng nhanh chóng. Sự phát triển của các mô hình kinh doanh như hàng nhà làm trên mạng xã hội và sàn thương mại điện tử đang tạo ra những khoảng trống pháp lý, tiềm ẩn nguy cơ mất an toàn cho người tiêu dùng.

Hiện nay, hàng nhà làm đang trở thành một xu hướng kinh doanh phổ biến, với nhiều sản phẩm được sản xuất ở quy mô nhỏ lẻ nhưng lại được bán rộng khắp, thậm chí toàn quốc. Điều này gây ra những phát sinh nhất định trong công tác quản lý vệ sinh an toàn thực phẩm. Bà Phạm Khánh Phong Lan, giám đốc Sở An toàn thực phẩm TP.HCM, cho biết rằng hàng nhà làm là sản phẩm do gia đình làm ra, sản xuất ở quy mô nhỏ lẻ, chủ yếu tự cung tự cấp. Tuy nhiên, nhiều sản phẩm hàng nhà làm hiện nay lại được bán rộng khắp, thậm chí toàn quốc, gây ra những phát sinh nhất định.

Bà Phong Lan nhấn mạnh rằng khi hàng nhà làm được thương mại hóa, thì phải đảm bảo đúng quy định, người mua tự trả tiền cần có sản phẩm an toàn. Bà cũng cho biết, tự công bố không có gì khó khăn phức tạp, chủ yếu coi sản phẩm quy trình sản xuất có đảm bảo, nguyên liệu có xuất xứ nguồn gốc rõ ràng, chỉ tiêu an toàn ra sao, kiểm nghiệm sản phẩm… Nếu đi mua sản phẩm gì người mua dò trên mạng, tìm hiểu thông tin vì người bán đã công khai, có hồ sơ tự công bố thì ít ra đỡ rủi ro hơn là không có thông tin gì về sản phẩm.

Giữa đồ trôi nổi và chính thống hiện nay chỉ khác nhau là đồ chính thống được cơ quan chức năng thẩm định, sau đó được kiểm tra hậu kiểm. Tuy nhiên, với số lượng hồ sơ tự công bố đang quá lớn, trong khi nhân lực còn mỏng nên lượng đi kiểm tra chưa đủ, riêng với thực phẩm nhà làm việc kiểm tra hậu kiểm càng khó vì gần như không có hồ sơ tự công bố.

Sở An toàn thực phẩm TP.HCM sẽ tăng kiểm tra hàng không rõ nguồn gốc, vận động người mua và người sản xuất nâng cao ý thức. Bà Phong Lan cũng cho biết, sẽ chú trọng đào tạo, cân đối nhân sự cho khâu an toàn thực phẩm đối với suất ăn công nghiệp, đảm bảo bữa ăn hằng ngày cho công nhân và tập trung vào an toàn thực phẩm gắn liền với du lịch.

Cùng ngày, nhiều người tiêu dùng cũng bày tỏ quan tâm đến vấn đề an toàn thực phẩm, đặc biệt là với các sản phẩm ‘hàng nhà làm’ trôi nổi trên thị trường. Anh N.T., 28 tuổi, chủ quán ăn ở TP.HCM, cho biết, để đảm bảo an toàn thực phẩm, quán ăn của anh phải tuân thủ rất nhiều thủ tục, quy trình kiểm tra khắt khe và được cấp giấy chứng nhận an toàn thực phẩm.

Tuy nhiên, anh N.T. cũng bày tỏ rằng, các cơ sở kinh doanh cần phải ý thức được trách nhiệm của mình với cộng đồng, sử dụng nguyên liệu sạch, tuân thủ quy trình chế biến… Mặt khác, phải xử lý thật nghiêm để răn đe nếu cơ sở đó không có giấy an toàn thực phẩm.

Cục An toàn thực phẩm (Bộ Y tế) vừa bị chấn chỉnh sau khi 18 cán bộ bị khởi tố với cáo buộc nhận hối lộ hàng trăm tỉ đồng để cấp khống cho 10.000 giấy tiếp nhận hồ sơ đăng ký công bố sản phẩm cho một số công ty tại Hà Nội và các tỉnh thành. Đây không phải là vụ việc đầu tiên liên quan đến sai phạm về an toàn thực phẩm tại Cục này.

Trước đó, vào giữa tháng 5, cảnh sát điều tra đã bắt 5 cán bộ của Cục An toàn thực phẩm nhận tiền ‘bôi trơn’ của doanh nghiệp trong việc thẩm định, hậu kiểm và cấp phép công bố sản phẩm cho thực phẩm chức năng giả với số lượng lớn. Hai vụ việc này đã gây xôn xao dư luận.

Cục An toàn thực phẩm là cơ quan trực thuộc Bộ Y tế, có nhiệm vụ quản lý nhà nước về vệ sinh, an toàn thực phẩm, cấp phép lưu hành các nhóm sản phẩm như thực phẩm bảo vệ sức khỏe, thực phẩm dinh dưỡng y học, thực phẩm dùng cho chế độ ăn đặc biệt; sản phẩm dinh dưỡng dùng cho trẻ đến 36 tháng tuổi…

Trong hai vụ việc trên, chính một số cán bộ ở Cục An toàn thực phẩm, theo cáo giác, đã ‘bùa’ tài liệu để hồ sơ của các doanh nghiệp từ không đạt thành đạt chất lượng. Điều đáng nói là cả hai vụ sai phạm về an toàn thực phẩm bị điều tra ở Cục An toàn thực phẩm đều có tên ông Nguyễn Thanh Phong, nguyên cục trưởng cục này.

Việc thẩm định hồ sơ, cấp đăng ký công bố sản phẩm buộc phải tuân thủ quy định pháp luật, quy trình và cả vấn đề đạo đức. Nếu không, từ đây sẽ tạo ra kẽ hở, len lỏi vào thị trường là sữa giả, thuốc giả, mỹ phẩm giả… và các bệnh lý ác tính là thật.

Nhìn lại hàng dài danh sách những ‘con sâu’ qua hai lần khởi tố cho thấy có không ít nhân sự ở cơ quan ‘đầu não’ về việc giữ gìn và đảm bảo an toàn thực phẩm cho cả nước là Cục An toàn thực phẩm thật sự có vấn đề. Nếu đúng như cáo buộc thì đó là thay vì đồng lòng thực hiện chức năng nhiệm vụ của đơn vị có trọng trách bảo vệ sức khỏe người dân, lại ‘đồng lòng bắt tay’ có tổ chức, cùng nhau sử dụng quyền năng của mình để kiếm lợi bất chính.

Lãnh đạo Bộ Y tế cho hay đã có phương án bổ nhiệm nhân sự và chỉ đạo để không làm gián đoạn công việc chuyên môn của Cục An toàn thực phẩm sau khi vụ việc bê bối xảy ra. Vấn đề là làm sao lấy lại niềm tin của người tiêu dùng?

Rõ ràng là cần có rất nhiều giải pháp để ‘xốc’ lại. Đó là cần một cơ chế giám sát nghiêm cẩn, không tạo kẽ hở cho cán bộ có thể lợi dụng quyền hạn. Cần ‘xốc’ lại Cục An toàn thực phẩm, việc ‘xốc’ lại không đến từ số lượng nhân sự mới hay kiện toàn bộ máy, mà ở chất lượng cán bộ, cán bộ phải ‘học thuộc bài, làm đúng việc’, phải thực sự trong sáng, đặt đạo đức công vụ lên hàng đầu.

Ngoài ra cần cải thiện, rà soát quy trình cấp chứng nhận an toàn thực phẩm; minh bạch hơn quy trình cấp phép và hậu kiểm. Cần có cơ quan độc lập trong thanh tra giám sát nội bộ và xử lý vi phạm cán bộ; xây dựng một hệ thống pháp luật chuyên ngành về thực phẩm chặt hơn; tăng vai trò giám sát của báo chí và người tiêu dùng.

Khi mọi biện pháp, nhiều trách nhiệm được nhìn nhận lại nghiêm túc trước ‘tảng băng’ tồn tại lâu năm thì khi đó môi trường thực phẩm an toàn và niềm tin của người dân mới được xây dựng lại.

23 cán bộ ở Cục An toàn thực phẩm bị khởi tố, nhiều khâu chuyên môn bị ‘đứt gãy’. Xem thêm: https://www.google.com