Ứng dụng Trí tuệ Nhân tạo trong Bảo tồn Mộc bản Triều Nguyễn: Một Bước tiến Quan trọng trong Di sản Văn hóa

Trong thời gian gần đây, Trung tâm Lưu trữ Quốc gia IV đã đạt được những kết quả đáng kể trong việc ứng dụng công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI) vào công tác bảo tồn mộc bản triều Nguyễn, một di sản tư liệu thế giới được UNESCO công nhận. Việc này không chỉ góp phần bảo tồn và phát huy giá trị của mộc bản triều Nguyễn mà còn giúp công chúng, đặc biệt là thế hệ trẻ, dễ dàng tiếp cận và tìm hiểu di sản quý giá của dân tộc.

Mộc bản triều Nguyễn là một trong những bộ tài liệu lịch sử quan trọng nhất của Việt Nam, với 33.976 tấm mộc bản được lưu trữ tại Trung tâm Lưu trữ Quốc gia IV. Tuy nhiên, sau thời gian dài, nhiều mộc bản đã bị xuống cấp và hư hại do tác động của môi trường và điều kiện khách quan. Để giải quyết vấn đề này, Trung tâm đã chủ động phối hợp với các chuyên gia và kỹ sư công nghệ để triển khai ứng dụng AI vào công tác số hóa và lưu trữ mộc bản.

Theo nhà nghiên cứu Minh Đạo, việc đưa AI vào công tác bảo tồn mộc bản triều Nguyễn không chỉ là xu thế tất yếu mà còn phản ánh tư duy đổi mới trong việc lưu giữ và phát huy giá trị di sản văn hóa dân tộc. AI có thể hỗ trợ số hóa các hiện vật, tài liệu cổ bằng công nghệ quét 3D, phục dựng các công trình kiến trúc bị hư hại, tái tạo những giá trị văn hóa đang có nguy cơ mai một.

Không chỉ đóng vai trò quan trọng trong việc lưu trữ và bảo tồn, AI còn hỗ trợ việc lan tỏa di sản văn hóa đến công chúng thông qua các ứng dụng thực tế ảo, thực tế tăng cường và chatbot hướng dẫn du lịch. Điều này giúp khách tham quan có những trải nghiệm tương tác sống động với di sản.

Tuy nhiên, việc ứng dụng AI trong bảo tồn di sản văn hóa cũng đối mặt với không ít thách thức, trong đó vấn đề dữ liệu là một trở ngại lớn. Nhiều tư liệu di sản chưa được số hóa đầy đủ hoặc bị thiếu hụt thông tin, gây khó khăn cho AI trong việc phân tích và tái tạo. Bên cạnh đó, sự chính xác trong việc diễn giải và truyền tải nội dung văn hóa cũng là một thách thức.

Để phát huy tối đa tiềm năng của AI trong bảo tồn di sản văn hóa, nhà nghiên cứu Minh Đạo nhấn mạnh rằng cần có chiến lược đầu tư bài bản vào việc xây dựng kho dữ liệu số về di sản văn hóa, với yêu cầu cao về tính chính xác, đầy đủ và hệ thống. Sự phối hợp chặt chẽ giữa các chuyên gia văn hóa, nhà nghiên cứu lịch sử và đội ngũ kỹ sư công nghệ là yếu tố then chốt để phát triển các mô hình AI có khả năng tiếp cận đúng bản chất, truyền tải trung thực tinh thần và giá trị của di sản.

TS Phạm Quốc Quân, Ủy viên Hội đồng Di sản văn hóa quốc gia, cũng nhận định rằng ứng dụng công nghệ trong bảo tồn và lan tỏa giá trị di sản là một xu thế tất yếu. Tuy nhiên, để ứng dụng công nghệ vào trưng bày một cách hiệu quả, điều quan trọng nhất vẫn là công tác nghiên cứu. Những di vật, cổ vật – vốn là thành phần của di sản văn hóa vật thể – cần được tìm hiểu kỹ lưỡng để kể lại câu chuyện của chúng một cách chính xác và sâu sắc.

Robot đang ngày càng khẳng định vị trí của mình trên sàn diễn thời trang, không chỉ còn là đạo cụ sân khấu mà đã trở thành ‘đồng nghiệp’ của người mẫu. Sự xuất hiện của robot trên sàn diễn đã mở ra một kỷ nguyên mới trong ngành thời trang, nơi mà máy móc và con người cùng tồn tại và tương tác.

Sự phát triển của robot trên sàn diễn bắt đầu từ những năm 1990, khi nhà thiết kế Thierry Mugler giới thiệu bộ suit Robot Couture bằng kim loại và nhựa dẻo trong năm 1995. Bốn năm sau, Alexander McQueen đã đưa ra câu trả lời về việc liệu máy móc có thể trở thành chủ thể nghệ thuật trên sàn diễn khi dùng hai cánh tay robot công nghiệp phun sơn trực tiếp lên bộ váy trắng của Shalom Harlow.

Trong những năm 2000-2010, các nhà mốt như Hussein Chalayan và Chanel tiếp tục đẩy xa biên giới giữa thời trang và công nghệ khi trình diễn những bộ sưu tập với drone, robot hình stormtrooper, và trang phục biến hình với điều khiển từ xa. Tuy nhiên, phần lớn những lần xuất hiện của robot trên sàn diễn giai đoạn này vẫn mang nặng tính biểu tượng và hiệu ứng thị giác, hơn là một sự phối hợp thực sự giữa người và máy.

Đến nay, robot đã trở thành một phần quan trọng của sàn diễn thời trang. Các thương hiệu đã bắt đầu coi robot là đối tác sáng tạo, một người mẫu hay người dẫn chuyện. Điều này tạo ra những cuộc giao thoa sống động giữa máy móc và con người, xóa bỏ giai đoạn trình diễn một chiều của robot thuở trước.

Robot có thể sẽ trở thành đại sứ thương hiệu, những humanoid như Ameca có thể được lập trình để giao tiếp trực tiếp với khách hàng tại các cửa hàng flagship, đóng vai trò người mẫu AI hoặc đại sứ thương hiệu di động. Sàn diễn thực tế ảo lai (phygital) được cho là sẽ phát triển mạnh mẽ, các show diễn tương lai sẽ kết hợp người mẫu thật, robot và các nhân vật ảo (digital avatars), sử dụng công nghệ AR/VR để tạo ra trải nghiệm trình diễn đa chiều và cá nhân hóa.

Robot sẽ ngày càng tham gia sâu hơn vào quá trình thiết kế, trở thành cộng sự đắc lực của con người, từ phác thảo, dựng mẫu, đến thử nghiệm chất liệu theo các quy trình tự động hóa cao. Điều này mở ra tiềm năng cá nhân hóa thời trang theo thời gian thực ngay tại sàn diễn.

Trong chiến lược phát triển thời trang bền vững, việc sử dụng robot để mô phỏng người mẫu thật trong các buổi thử nghiệm có thể giúp giảm thiểu sản xuất mẫu vật lý, hạn chế lãng phí chất liệu. Các studio sáng tạo đang nghiên cứu phát triển ‘Digital Twin Robot’ – những robot mô phỏng thông số cơ thể người mẫu để thử trang phục theo thời gian thực, giảm thiểu tác động môi trường ngay từ khâu thiết kế.

Robot đang trở thành một phần không thể thiếu trong ngành thời trang, không chỉ là câu chuyện của vải vóc, thời trang hiện nay còn là sân khấu của công nghệ. Sự hợp tác giữa các nhà thiết kế thời trang, kỹ sư robot, nghệ sĩ biểu diễn và nhà lập trình AI sẽ tái định nghĩa trải nghiệm runway, đưa sàn diễn trở thành một không gian giao thoa giữa hiện thực và tương lai.

Như đã thấy tại Milan Fashion Week và Shanghai Fashion Week, robot đang ngày càng thể hiện vai trò quan trọng của mình trong ngành thời trang. Với sự phát triển không ngừng của công nghệ, chúng ta có thể mong đợi những điều thú vị hơn nữa từ sự kết hợp giữa robot và thời trang trong tương lai.