Đúng như dự báo, Ủy ban Thị trường Mở Liên bang Mỹ (FOMC) quyết định nâng lãi suất 25 điểm cơ bản lên 4,5 – 4,75%, mức cao nhất kể từ tháng 10/2007. Động thái này tiếp tục gây sức ép lên việc ổn định lãi suất trong nước. Nhiều chuyên gia nhận định, giảm lãi suất cho vay là mục tiêu quan trọng của nền kinh tế trong năm nay nhưng trong bối cảnh kinh tế hiện nay điều này vẫn là bài toán khó.

Kiềm chế lãi suất cho vay vẫn là thách thức lớn

Đánh giá về sự điều chỉnh của Fed, các chuyên gia nhận định, Việt Nam khó đi ngược dòng chảy chung của thế giới và việc giảm lãi suất thời gian tới phải là nỗ lực lớn để duy trì ổn định mặt bằng lãi suất trên thị trường.

Trao đổi với Reatimes, chuyên gia kinh tế – TS. Đinh Thế Hiển cho biết, thế giới vẫn đang nỗ lực kiểm soát lạm phát và chính sách tiền tệ của Fed cũng như ngân hàng trung ương các nước phát triển đều ở trạng thái phòng thủ, không hỗ trợ cho việc đầu tư.

Bên cạnh sức ép đến từ việc Fed tăng lãi suất, các yếu tố nội tại trong nước như cung tiền năm 2022 giảm và thanh khoản nền kinh tế bị nghẽn, thị trường trái phiếu doanh nghiệp đóng băng cũng là những nguyên nhân khiến việc hạ lãi suất trong nước vẫn là vấn đề nan giải.

Hiện lãi suất huy động niêm yết công khai tại các ngân hàng đã hạ nhiệt, về mức dưới 9,5%/năm, đúng như cam kết của các ngân hàng với Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam. Nhiều ngân hàng như Techcombank, Sacombank, SaigonBank, BacABank… đã giảm 0,2 – 0,3%/năm lãi suất một số kỳ hạn so với trước Tết.

Tuy nhiên, lãi suất tiền gửi trên thị trường vẫn tiếp tục duy trì ở mức cao. Báo cáo của chứng khoán Bảo Việt (BVSC) cho thấy, lãi suất huy động 12 tháng trung bình tại các ngân hàng trong tháng 1/2023 tiếp tục tăng thêm 0,07% điểm % so với tháng 12 năm 2022, lên mức 8,49%/năm. So với cùng kỳ năm trước thì lãi suất huy động 12 tháng đã tăng 2,68 điểm%. Đối với kỳ hạn 6 tháng, mức tăng trung bình thêm 0,11 điểm % so với tháng 12/2022, tăng 2,92 điểm % so với cùng kỳ năm 2022.

Theo tìm hiểu của phóng viên, một số ngân hàng cũng đang chào mời khách hàng VIP lãi suất tiền gửi ở mức cao hơn mức niêm yết, nếu con số tiền gửi lên đến hàng trăm tỷ đồng thì khách hàng sẽ được hưởng lãi suất 12 – 13%. Mặc dù đây là mức lãi suất thỏa thuận và chỉ áp dụng với các khoản tiền gửi lớn nhưng cũng tác động không nhỏ đến mặt bằng lãi suất cho vay nói chung.

Tại Diễn đàn thường niên lần thứ 15 với chủ đề “Tối ưu nguồn lực, vượt qua thách thức” hồi tháng 1/2023, ông Phạm Chí Quang – Vụ trưởng Vụ Chính sách tiền tệ cho biết, bài toán khó nhất đối với Ngân hàng Nhà nước là tìm điểm cân bằng hài hoà giữa điều hành lãi suất và tỷ giá.

“Định hướng xuyên suốt mà Ngân hàng Nhà nước sẽ thực hiện trong năm 2023 là theo phương châm “Dĩ bất biến, ứng vạn biến”. Mục tiêu quan trọng của Ngân hàng Nhà nước là ổn định kinh tế vĩ mô, kiểm soát lạm phát. Còn cách thức điều hành thì chúng tôi rất linh hoạt cho tất cả các công cụ và tùy từng thời điểm thị trường để đưa ra những giải pháp, chính sách, lộ trình để làm sao vừa hỗ trợ tăng trưởng kinh tế nhưng cũng không lơ là lạm phát”, ông Quang nói.

Cần thiết tăng cung tiền, hạ lãi suất để doanh nghiệp tiếp cận vốn

Trao đổi về vấn đề kiểm soát lãi suất, khơi thông dòng vốn cho doanh nghiệp (nhất là các doanh nghiệp địa ốc), TS. Đinh Thế Hiển nhận định, đầu tư công vẫn còn nhiều dư địa để Chính phủ tăng cung tiền, tạo động lực phát triển kinh tế, hỗ trợ vốn cho doanh nghiệp.

“Năm 2022, mặc dù thu ngân sách vượt chỉ tiêu nhưng đầu tư công chưa phát huy được tác dụng, mức cung tiền của Chính phủ chỉ có 7%, trong khi GDP đạt mức 8%. Như vậy đầu tư công vẫn còn nhiều dư địa để Chính phủ cung tiền”, ông Hiển nói.

TS. Đinh Thế Hiển cũng nhận định nền kinh tế nội địa sẽ bớt khó khăn từ quý II/2023 và cũng sẽ có sự tăng trưởng tích cực từ quý III/2023 bởi hiệu ứng đầu tư công và sự ổn định về tài chính tiền tệ.

“Chính phủ vẫn đang kiểm soát các ngân hàng yếu kém, từng bước ổn định cân bằng dòng tiền và các ngân hàng bắt đầu hạ lãi suất tiền gửi niêm yết. Đồng thời, Chính phủ cũng yêu cầu Ngân hàng Nhà nước chấn chỉnh lại hoạt động cho vay với những điều kiện chặt chẽ hơn, ưu tiên cho vay sản xuất kinh doanh, vay tiêu dùng, vay mua nhà và vay làm dự án bất động sản có pháp lý minh bạch. Trong thời gian chờ đợi các chính sách của cơ quan quản lý dần phát huy hiệu quả, chúng ta phải chủ động tháo gỡ khó khăn”, ông Hiển nêu quan điểm.

Tại đối thoại “Kinh tế 2023: Điều hành chính sách tiền tệ và giải bài toán vốn cho doanh nghiệp” hồi tháng 1, chuyên gia kinh tế – TS. Lê Xuân Nghĩa cho rằng, phải căn cứ trên mục tiêu tăng trưởng 6,5%, lạm phát 4,5% và mặt bằng lãi suất còn đang rất cao để đưa ra trọng tâm điều hành, trong đó có vấn đề hạ lãi suất để doanh nghiệp tiếp cận nguồn vốn.

“Tôi không cho rằng mục tiêu về chính sách tiền tệ trong năm 2023 quá gian nan. Thủ tướng đã chỉ đạo phải phối hợp nhiều chính sách, hài hòa cân đối để không bị trục trặc. Giải pháp khả thi nhất để giảm lãi suất hiện nay là tăng cung tiền. Với lạm phát kỳ vọng 4,5% trong năm 2023, lãi suất huy động phải kéo về mức 6 – 7%/năm là phù hợp, khi đó, lãi suất cho vay sẽ không trở nên quá sức với doanh nghiệp”, TS. Lê Xuân Nghĩa nói.

Tín hiệu tích cực cho thị trường

Tại hội nghị, Ngân hàng Nhà nước khẳng định đảm bảo cung ứng vốn cho nền kinh tế trong đó có lĩnh vực bất động sản, tập trung nguồn vốn tín dụng vào các dự án, phương án vay vốn khả thi, đảm bảo tính pháp lý, các dự án có khả năng hoàn thành, sớm đi vào sử dụng, có khả năng tiêu thụ tốt, trả nợ vay đầy đủ và đúng hạn, đáp ứng nhu cầu thực về nhà ở.

Đồng thời, một số phương án nhằm tăng thanh khoản cho thị trường cũng chuẩn bị được đưa ra, mang lại hy vọng hồi phục cho thị trường bất động sản ở phân khúc đáp ứng nhu cầu ở thực của người dân.

Mặc dù đã đưa ra nhiều phương án, song thống đốc Nguyễn Thị Hồng cho biết: “Có thể là dự án đủ điều kiện vay vốn nhưng ngân hàng không cho vay được vì nếu cho vay dài hạn, ngân hàng sẽ không đảm bảo được an toàn hoạt động, người dân đến rút tiền sẽ không có tiền trả. Do đó, rủi ro ở đây là việc chênh lệch kỳ hạn và an toàn hệ thống”.

Về việc doanh nghiệp đang chịu đựng lãi suất cao, thông tin tại Hội nghị, Tổng Giám đốc Vietcombank – ông Nguyễn Thanh Tùng cho biết, ngay trước cuộc họp này, tổng giám đốc các ngân hàng thương mại đã nhóm họp và thống nhất giảm lãi suất huy động nhằm giảm lãi suất cho vay nói chung và lãi suất cho vay bất động sản nói riêng.

Trao đổi với Reatimes về vấn đề này, TS. Nguyễn Hoàng Nam, Trưởng khoa Tài chính – Ngân hàng, Đại học Đại Nam, kiêm Giám đốc chiến lược Công ty cổ phần Lendbiz nhận định, lãi suất sẽ không dễ sớm trở lại trạng thái cân bằng. Tuy nhiên, mục tiêu cao nhất của Chính phủ là bình ổn thị trường và nền kinh tế, nên cơ quan quản lý sẽ cố gắng điều tiết, hy sinh vài % tăng trưởng hay chấp nhận lạm phát cao hơn để ổn định lãi suất trong thời gian tới.

Đánh giá thêm, TS. Nguyễn Hoàng Nam cho rằng, Ngân hàng Nhà nước đã đưa ra thông điệp rất rõ ràng đối với thị trường bất động sản. Và những giải pháp Ngân hàng Nhà nước vừa đưa ra tại hội nghị rất tốt về mặt chính sách bởi đã nghiên cứu kỹ lưỡng dựa trên tình hình tín dụng, kinh tế nói chung.

“Chính phủ đã chỉ đạo Ngân hàng Nhà nước, ngay trong tháng 2/2023 phải có những giải pháp tín dụng dành cho thị trường bất động sản và việc tổ chức hội nghị ngay đầu tháng chứng tỏ Ngân hàng Nhà nước rất coi trọng vấn đề này. Đây là tín hiệu tích cực đối với thị trường, cho nhiều phía, cả nhà đầu tư lẫn người mua nhà. Về cơ bản, tôi cho rằng năm nay room tín dụng sẽ không chặt chẽ như năm ngoái, thời điểm mà Chính phủ đặt mục tiêu chống lạm phát lên trên hết.

Năm nay, tín dụng lĩnh vực bất động sản sẽ được nới lỏng hơn khi Chính phủ vẫn xem bất động sản là ngành then chốt, có ảnh hưởng đến nhiều ngành khác. Dòng vốn tín dụng cũng sẵn sàng được điều chỉnh nhiều vào phân khúc nhà ở thực”, ông Nam nhận định.

Song, TS. Nguyễn Hoàng Nam cũng nhấn mạnh, mặc dù chính sách vĩ mô rất tốt nhưng thị trường bất động sản Việt Nam có điểm khó là dòng tiền đầu cơ đang chiếm tỷ trọng khá cao. Vài hôm nữa, khi các ngân hàng thương mại triển khai chủ trương Ngân hàng Nhà nước đặt ra, phân khúc đầu cơ sẽ vẫn có ít cơ hội và các nhà đầu tư cũng phải giảm tỷ suất lợi nhuận.

Tin tưởng các ngân hàng thương mại sẽ có động thái tích cực, trên tinh thần quán triệt quan điểm của Ngân hàng Nhà nước, đặc biệt là nhóm 4 ngân hàng lớn, tuy nhiên theo ông Nam, vẫn chưa đủ mạnh để giải quyết được khó khăn cho doanh nghiệp. Đứng ở góc độ cơ quan quản lý nhà nước, Chính phủ, Ngân hàng Nhà nước chỉ đưa ra chính sách, quan điểm chứ không thể can thiệp chính sách cụ thể vào các ngân hàng thương mại, như thế là phi thị trường và không được các định chế tài chính quốc tế lớn ủng hộ.

“Các giải pháp của Ngân hàng Nhà nước đưa ra tại Hội nghị có điểm tích cực nhưng chưa đủ mạnh. Chỉ riêng lượng trái phiếu đến hạn trong năm 2023 – 2024 lên đến gần 700.000 tỷ đồng đã là một thách thức lớn đối với tất cả các doanh nghiệp. Về lãi suất, do không phải là quy định bắt buộc nên biểu lãi suất niêm yết công khai có thể khác so với lãi suất mà các doanh nghiệp phải trả và giá cả đầu ra sẽ phản ánh lãi suất này”, ông Nam nhận định.

Theo các chuyên gia, lãi suất cho vay cao đang “nhấn chìm” doanh nghiệp và tạo thêm nợ xấu một cách nhanh nhất, bất kể là doanh nghiệp sản xuất hay bất động sản. Vì vậy trước khi nghĩ đến việc hồi phục thị trường bất động sản, phải hạ lãi suất và đưa thị trường vốn, thị trường tiền tệ trở lại trạng thái bình thường.

Quan trọng là gỡ nút thắt dòng vốn, hạ lãi suất và thúc đẩy thanh khoản cho thị trường 

Nhìn nhận về những hỗ trợ của ngân hàng thời gian qua, chuyên gia kinh tế – TS. Lê Xuân Nghĩa, thành viên Hội đồng tư vấn chính sách Tài chính – Tiền tệ quốc gia cho biết, cách xử lý với thị trường bất động sản của các ngân hàng đã rất tích cực.

“Trước những khó khăn thực sự về thanh khoản của thị trường bất động sản, Thủ tướng mong muốn ngành ngân hàng phải hỗ trợ để thị trường bất động sản phục hồi trở lại. Bởi nếu thị trường bất động sản không phục hồi, hàng loạt các tập đoàn lớn rơi vào tình trạng mất khả năng thanh toán kể cả trái phiếu, nợ nhà thầu hay nợ người mua nhà thì hệ thống ngân hàng sẽ gặp rất nhiều khó khăn.

Ngân hàng Nhà nước cũng biết rằng bất động sản là thị trường liên quan mật thiết tới tài sản đảm bảo của các ngân hàng thương mại. Do đó, nhà quản lý tiền tệ không có dụng ý bóp nghẹt hay siết chặt nào, thay vào đó để tín dụng bất động sản ở mức độ bình thường. Thậm chí, nếu tính tất cả các nguồn cho vay, từ người mua nhà, nhà thầu, nhà đầu tư… thì tổng tín dụng bất động sản có thể cao hơn bất cứ tín dụng cho ngành kinh tế nào khác”, ông Nghĩa nói.

Theo TS. Lê Xuân Nghĩa, để tập trung tháo gỡ khó khăn cho thị trường bất động sản theo chỉ đạo của Thủ tướng, ngoài tín dụng, Ngân hàng Nhà nước có thể áp dụng các biện pháp đẩy nhanh thanh khoản của thị trường bất động sản.

Trao đổi với Reatimes, TS. Nguyễn Văn Đính – Phó Chủ tịch Hiệp hội Bất động sản Việt Nam, Chủ tịch Hội Môi giới Bất động sản Việt Nam cho biết, tại hội nghị về công tác tín dụng bất động sản, Phó Thống đốc Thường trực Đào Minh Tú tái khẳng định, Ngân hàng Nhà nước chưa nói và cũng chưa bao giờ có văn bản nào chỉ đạo việc siết tín dụng vào bất động sản. Tuy nhiên, thực tế thời gian qua, thị trường bất động sản gần như không tiếp cận được nguồn vốn tín dụng để phát triển.

TS. Nguyễn Văn Đính chỉ ra thực trạng, các dự án đang triển khai buộc phải dừng, giãn, hoãn vì không có vốn thanh toán cho nhà thầu, trả lương cho công nhân. Tình trạng chậm thanh toán của chủ đầu tư cũng là nguyên nhân khiến hàng loạt doanh nghiệp sản xuất kinh doanh, nhà máy, công xưởng của hàng chục ngành nghề liên quan phải ngưng hoạt động, hàng triệu lao động thất nghiệp và gia tăng bất ổn xã hội.

Thêm vào đó, người vay mua nhà, bao gồm cả dự án nhà ở giá phù hợp, nhà ở xã hội cũng bị hạn chế tiếp cận tín dụng khiến sức mua giảm sút, nên doanh nghiệp thiếu tiền mặt, âm dòng tiền, bị thiếu thanh khoản nghiêm trọng.

“Để thị trường bất động sản không đổ vỡ, Ngân hàng Nhà nước nên nhanh chóng bơm vốn cho nền kinh tế, để các dự án được triển khai liền mạch, giảm sức ép lên thị trường. Tuy nhiên, cần kiểm soát tốt dòng tiền bơm vào thị trường, phải hướng vào các phân khúc sản phẩm phù hợp, đưa giá bất động sản nhà ở xuống mức phù hợp với những hộ gia đình có nhu cầu thực”, ông Đính nêu.

Đối với các doanh nghiệp bất động sản khó khăn, ông Đính mong muốn, Ngân hàng Nhà nước tạo điều kiện cho doanh nghiệp hoãn nợ các khoản vay đến hạn như thời kỳ dịch Covid bùng phát. Trường hợp các doanh nghiệp có các khoản vay tín dụng quá hạn bị nhảy sang nhóm nợ xấu hơn thì khôi phục lại, để doanh nghiệp tiếp cận với các khoản vay tín dụng mới, vượt qua giai đoạn cực kỳ khó khăn này.

“Đồng thời, không nên áp dụng mức lãi suất mới cho các khoản vay cũ, thậm chí hỗ trợ không tính lãi, hỗ trợ vay vốn ưu đãi đối với các chủ đầu tư, nhà phát triển dự án nhà ở, nhà ở bình dân, nhà ở xã hội cho công nhân, người có thu nhập thấp. Để thực hiện được, phải cần Ngân hàng Nhà nước hỗ trợ cấp bù lãi suất”, ông Đính đề xuất./.