Ngày 15/12, Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam (VNBA) họp bàn các giải pháp hỗ trợ doanh nghiệp phát triển sản xuất – kinh doanh, kêu gọi các ngân hàng đồng thuận lãi suất huy động tại mọi kỳ hạn không quá 9,5%/năm. Đây là thông tin đáng chú ý khi thời gian qua, một số ngân hàng đẩy lãi suất huy động lên cao khiến lãi suất cho vay cũng tăng theo, khiến khó khăn tài chính càng đè nặng doanh nghiệp.

Trước đó, ngày 12/12, Thủ tướng Phạm Minh Chính ký công điện về cung ứng vốn tín dụng cho nền kinh tế, sau khi Ngân hàng Nhà nước tăng hạn mức tín dụng cả năm 2022 từ 14% lên mức 15,5 – 16%, tương đương khoảng 200.000 tỷ đồng vào ngày 5/12.

Thị trường tiền tệ đã có những tin vui, song để nguồn vốn thực sự được khơi thông và chảy vào hỗ trợ thực chất cho nền kinh tế, cần thực hiện nghiêm túc các giải pháp đã đưa ra. Đồng thời, tiếp tục thực hiện các giải pháp đồng bộ khác, khơi thông dòng vốn giúp doanh nghiệp vượt qua khủng hoảng.

Hàng loạt doanh nghiệp gặp khó khăn về dòng vốn 

Cơn khát vốn của các doanh nghiệp đã lan rộng khi dòng tiền cạn kiệt sau hơn hai năm dịch bệnh. Năm 2023 cũng là thời điểm các chính sách hỗ trợ về tài khóa kết thúc. Trong bối cảnh thị trường thu hẹp, hoạt động sản xuất – kinh doanh đình trệ, các doanh nghiệp vẫn phải hoàn thành nhiều nghĩa vụ tài chính nặng nề, khiến sức khỏe nhiều doanh nghiệp suy yếu.

“Trong nền kinh tế cứ 10 doanh nghiệp gia nhập mới và quay trở lại thì có 7 doanh nghiệp tạm thời hoặc vĩnh viễn rút lui khỏi thị trường. Điều này phản ánh khu vực doanh nghiệp vẫn bị tổn thương nghiêm trọng trước những khó khăn của kinh tế thế giới và trong nước”, ông Hoàng Quang Phòng, Phó Chủ tịch Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) chia sẻ tại Diễn đàn kinh tế 2023: Cùng doanh nghiệp “vượt sóng” diễn ra giữa tháng 11/2022.

Theo TS. Nguyễn Văn Đính, Phó chủ tịch Hiệp hội Bất động sản Việt Nam, Chủ tịch Hội Môi giới Bất động sản Việt Nam, chính sách tín dụng thắt chặt cùng những quyết định của các cơ quan, ban ngành trong việc kiểm soát thị trường bất động sản, đặc biệt liên quan đến trái phiếu doanh nghiệp đã khiến nguồn cung bất động sản sụt giảm nghiêm trọng. Ngoài 20% khoản tiền mặt phải có sẵn để giải phóng mặt bằng, tiếp tục triển khai dự án, nhà đầu tư vẫn phải đi vay. Trong khi đó, nguồn vốn tín dụng ngân hàng và trái phiếu bất động sản đang đồng loạt gặp khó. 

TS. Nguyễn Văn Đính cũng nhận định, chính sách tín dụng từ các ngân hàng ngày càng ngặt nghèo đang làm khó khách hàng có nhu cầu mua bất động sản, là một trong những nguyên nhân gây sụt giảm doanh số bán hàng cho doanh nghiệp bất động sản.

“Không ít doanh nghiệp thiếu vốn buộc phải dừng, giãn, hoãn dự án đang triển khai. Các đơn vị sản xuất vật liệu xây dựng cũng đang gặp khó khăn, sức sản xuất và tiêu thụ thấp. Tình trạng chung là thu hẹp quy mô hoạt động, đầu tư, cắt giảm nhân sự và giảm giá sản phẩm, dịch vụ, chấp nhận lỗ để tạo thanh khoản”, ông Đính nêu thực trạng.

Phát biểu tại cuộc họp ngày 15/12, TS. Nguyễn Quốc Hùng, Tổng Thư ký Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam (VNBA), cho biết, thanh khoản tổng thể toàn hệ thống không thiếu, dù có lúc, có nơi, tình trạng thiếu thanh khoản nhất thời xảy ra. Tuy nhiên, Tổng Thư ký VNBA khẳng định, Ngân hàng Nhà nước đã nhận thấy và kịp thời điều chỉnh chính sách phù hợp như cho vay qua thị trường mở, thị trường liên ngân hàng. Hoạt động bơm vốn kịp thời, hài hòa của Ngân hàng Nhà nước đã đảm bảo thanh khoản hệ thống ổn định.

“Dù vậy, chúng tôi cũng cảnh báo các tổ chức tín dụng từ nay đến cuối năm phải tập trung củng cố thanh khoản và mong muốn Ngân hàng Nhà nước tiếp tục hỗ trợ thêm về thanh khoản cho hệ thống thông qua các công cụ khác nhau, khi đó ngân hàng mới có nhiều nguồn lực để hỗ trợ vốn cho nền kinh tế”, ông Hùng nói.

Nhằm đảm bảo các ngân hàng thực hiện nghiêm túc cam kết đồng thuận, đại diện Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam cho biết sẽ phối hợp các cơ quan chức năng của Ngân hàng Nhà nước theo dõi, đánh giá tổng kết quá trình tổ chức thực hiện đối với ngân hàng cam kết. Từ đó, đề xuất chính sách hỗ trợ thỏa đáng cho các ngân hàng, trên cơ sở khuyến khích các đơn vị thực hiện nghiêm túc đồng thuận giảm lãi suất cũng như thực hiện các chỉ đạo của Chính phủ và Ngân hàng Nhà nước.

Nghiêm túc thực hiện tốt các cam kết, điều chỉnh những bất cập đang gây khó khăn cho doanh nghiệp và người dân

Tại cuộc họp, Phó Thống đốc thường trực Đào Minh Tú cho biết, giảm lãi suất hỗ trợ doanh nghiệp là chỉ đạo của Thủ tướng và Ngân hàng Nhà nước, đồng thời đề nghị các ngân hàng tính toán, giảm lãi suất huy động, giảm lãi suất cho vay theo quy mô và tiềm lực để hỗ trợ doanh nghiệp và nền kinh tế. Tinh thần là tiết giảm chi phí, ngân hàng nào khó khăn không làm được thì báo cáo để Ngân hàng Nhà nước có biện pháp hỗ trợ, có thể thông qua các công cụ như OMO, cho vay tái cấp vốn và Swap ngoại tệ.

Theo Phó Thống đốc, Chính phủ không thể để các ngân hàng rơi vào tình trạng suy yếu về mặt năng lực tài chính, song cần cân đối, không thể để lãi suất tăng đến mức gây ra những khó khăn cho doanh nghiệp và người dân. Giảm lãi suất quan trọng nhất là cắt giảm chi phí hoạt động và lợi nhuận và cổ đông cũng phải chia sẻ, tránh việc ngân hàng báo lãi cao trong khi nền kinh tế gặp khó khăn.

Trên tinh thần đồng thuận, ông Nguyễn Quốc Hùng thông tin, hiện đã có 100% hội viên của Hiệp hội đồng ý huy động lãi suất tiền gửi cao nhất chỉ ở mức cao nhất 9,5% trên tất cả các kỳ hạn, trong đó không được thưởng liên quan đến lãi suất. Điều này sẽ ngăn chặn tình trạng cạnh tranh lãi suất huy động giữa cá tổ chức tín dụng. Đồng thời, các hội viên cũng đồng thuận giảm lãi suất cho vay tối đa 0,5-2% tùy theo khả năng tài chính của mỗi đơn vị. Một số tổ chức tín dụng đã khẳng định không để thiếu vốn cho doanh nghiệp sản xuất – kinh doanh đủ điều kiện, kể cả các cá nhân. Hiện đã có 16 ngân hàng đã cam kết giảm tiền lãi với số tiền khoảng 3.500 tỷ đồng, với mức lãi suất giảm từ 0,5% – 3%/năm .

Tuy nhiên, TS. Nguyễn Quốc Hùng cho rằng, để hỗ trợ doanh nghiệp tiếp cận vốn tín dụng, cần thiết lập, xây dựng một hệ thống giải pháp chính sách phù hợp, mạnh mẽ và linh hoạt cho doanh nghiệp.

Theo đó, phải có sự điều hành đồng bộ cả chính sách tiền tệ, chính sách tài khóa và các chính sách kinh tế vĩ mô khác. Tổng Thư ký VNBA đề nghị Chính phủ tiếp tục chỉ đạo quyết liệt tăng cường đẩy mạnh giải ngân đầu tư công, cũng như thực hiện chính sách tài khóa mở rộng, giảm bớt áp lực đối với tiền tệ, tín dụng từ hệ thống ngân hàng. Đồng thời tăng cường xúc tiến thương mại, đẩy mạnh xuất khẩu, tăng cường thu hút đầu tư, giúp cải thiện cung – cầu ngoại tệ và giảm áp lực đối với tỷ giá.

Đáng chú ý, Tổng Thư ký VNBA đề nghị có chính sách hỗ trợ, khuyến khích các ngân hàng thương mại tích cực giảm lãi suất cho doanh nghiệp, đặc biệt là các doanh nghiệp thuộc lĩnh vực ưu tiên theo chỉ đạo của Chính phủ, bằng cách giảm thuế, phí cho các ngân hàng này với mức giảm cao hơn so với quy định hiện nay. Đặc biệt, nên có cơ chế hỗ trợ các ngân hàng thông qua tái cấp vốn với lãi suất hợp lý.

Ngoài ra, ông Nguyễn Quốc Hùng cũng đề xuất rà soát lại các quy định liên quan đến ngành nghề, đối tượng được hưởng, các điều kiện vay vốn, cải thiện môi trường đầu tư, giảm thuế, đơn giản hóa thủ tục hành chính, tạo điều kiện cho các thành phần kinh tế được bình đẳng trong tiếp cận nguồn lực phục vụ sản xuất – kinh doanh.

Để tháo gỡ khó khăn về dòng vốn cho doanh nghiệp, để thị trường bất động sản hồi phục, người dân được hưởng thụ những sản phẩm bất động sản, nhà ở phù hợp, TS. Nguyễn Văn Đính đưa ra một số kiến nghị:

Một là, cần đẩy nhanh hơn tiến độ chỉnh sửa Luật, nhưng nội dung sửa cần bám sát thực tế. Nếu còn vướng mắc thì còn phải sửa, không nên vội vàng phê duyệt, nhất là Luật Đất đai. Trong quá trình chờ sửa Luật, Chính phủ có thể xem xét ban hành một số cơ chế đặc biệt để tháo gỡ vướng mắc cho địa phương trong công tác xử lý hồ sơ, thủ tục đầu tư.

Hai là, hiện lạm phát đang được kiểm soát, để tránh giảm phát thị trường bất động sản, Ngân hàng Nhà nước nên có chính sách tích cực hơn đối với thị trường bất động sản. “Ngân hàng chỉ cần kiểm soát tốt dòng tiền để nó chảy đúng đối tượng, đúng mục đích, dành nguồn vốn tín dụng áp dụng riêng cho các dự án nhà ở thương mại giá rẻ, có giá bán dưới 25 triệu đồng/m², nhà ở xã hội, nhà ở cho công nhân, người có thu nhập thấp”, ông Đính nêu quan điểm.

Đồng thời, ông Đính đề nghị gói hỗ trợ lãi suất 2% được triển khai theo Nghị định 31/2022/NĐ-CP cần được phân bổ công bằng cho các lĩnh vực kinh doanh, trong đó có bất động sản, đặc biệt với các dự án đã hoàn thiện về mặt pháp lý, các dự án nhà ở xã hội.

Như trong công điện ngày 12/12 về cung ứng vốn tín dụng cho nền kinh tế, Thủ tướng Phạm Minh Chính đã yêu cầu các ngân hàng thương mại xem xét, đẩy nhanh tiến độ triển khai thực hiện chương trình hỗ trợ lãi suất từ nguồn ngân sách Nhà nước đối với khoản vay của doanh nghiệp, hợp tác xã, hộ kinh doanh; tập trung tín dụng vào các lĩnh vực ưu tiên, động lực tăng trưởng kinh tế như tiêu dùng, đầu tư, xuất khẩu; xây dựng khu công nghiệp, nhà ở xã hội, nhà ở công nhân, nâng cao chất lượng tín dụng, bảo đảm an toàn hệ thống các tổ chức tín dụng, an ninh tài chính tiền tệ quốc gia.
 

Tín hiệu tích cực cho thị trường

Tại hội nghị, Ngân hàng Nhà nước khẳng định đảm bảo cung ứng vốn cho nền kinh tế trong đó có lĩnh vực bất động sản, tập trung nguồn vốn tín dụng vào các dự án, phương án vay vốn khả thi, đảm bảo tính pháp lý, các dự án có khả năng hoàn thành, sớm đi vào sử dụng, có khả năng tiêu thụ tốt, trả nợ vay đầy đủ và đúng hạn, đáp ứng nhu cầu thực về nhà ở.

Đồng thời, một số phương án nhằm tăng thanh khoản cho thị trường cũng chuẩn bị được đưa ra, mang lại hy vọng hồi phục cho thị trường bất động sản ở phân khúc đáp ứng nhu cầu ở thực của người dân.

Mặc dù đã đưa ra nhiều phương án, song thống đốc Nguyễn Thị Hồng cho biết: “Có thể là dự án đủ điều kiện vay vốn nhưng ngân hàng không cho vay được vì nếu cho vay dài hạn, ngân hàng sẽ không đảm bảo được an toàn hoạt động, người dân đến rút tiền sẽ không có tiền trả. Do đó, rủi ro ở đây là việc chênh lệch kỳ hạn và an toàn hệ thống”.

Về việc doanh nghiệp đang chịu đựng lãi suất cao, thông tin tại Hội nghị, Tổng Giám đốc Vietcombank – ông Nguyễn Thanh Tùng cho biết, ngay trước cuộc họp này, tổng giám đốc các ngân hàng thương mại đã nhóm họp và thống nhất giảm lãi suất huy động nhằm giảm lãi suất cho vay nói chung và lãi suất cho vay bất động sản nói riêng.

Trao đổi với Reatimes về vấn đề này, TS. Nguyễn Hoàng Nam, Trưởng khoa Tài chính – Ngân hàng, Đại học Đại Nam, kiêm Giám đốc chiến lược Công ty cổ phần Lendbiz nhận định, lãi suất sẽ không dễ sớm trở lại trạng thái cân bằng. Tuy nhiên, mục tiêu cao nhất của Chính phủ là bình ổn thị trường và nền kinh tế, nên cơ quan quản lý sẽ cố gắng điều tiết, hy sinh vài % tăng trưởng hay chấp nhận lạm phát cao hơn để ổn định lãi suất trong thời gian tới.

Đánh giá thêm, TS. Nguyễn Hoàng Nam cho rằng, Ngân hàng Nhà nước đã đưa ra thông điệp rất rõ ràng đối với thị trường bất động sản. Và những giải pháp Ngân hàng Nhà nước vừa đưa ra tại hội nghị rất tốt về mặt chính sách bởi đã nghiên cứu kỹ lưỡng dựa trên tình hình tín dụng, kinh tế nói chung.

“Chính phủ đã chỉ đạo Ngân hàng Nhà nước, ngay trong tháng 2/2023 phải có những giải pháp tín dụng dành cho thị trường bất động sản và việc tổ chức hội nghị ngay đầu tháng chứng tỏ Ngân hàng Nhà nước rất coi trọng vấn đề này. Đây là tín hiệu tích cực đối với thị trường, cho nhiều phía, cả nhà đầu tư lẫn người mua nhà. Về cơ bản, tôi cho rằng năm nay room tín dụng sẽ không chặt chẽ như năm ngoái, thời điểm mà Chính phủ đặt mục tiêu chống lạm phát lên trên hết.

Năm nay, tín dụng lĩnh vực bất động sản sẽ được nới lỏng hơn khi Chính phủ vẫn xem bất động sản là ngành then chốt, có ảnh hưởng đến nhiều ngành khác. Dòng vốn tín dụng cũng sẵn sàng được điều chỉnh nhiều vào phân khúc nhà ở thực”, ông Nam nhận định.

Song, TS. Nguyễn Hoàng Nam cũng nhấn mạnh, mặc dù chính sách vĩ mô rất tốt nhưng thị trường bất động sản Việt Nam có điểm khó là dòng tiền đầu cơ đang chiếm tỷ trọng khá cao. Vài hôm nữa, khi các ngân hàng thương mại triển khai chủ trương Ngân hàng Nhà nước đặt ra, phân khúc đầu cơ sẽ vẫn có ít cơ hội và các nhà đầu tư cũng phải giảm tỷ suất lợi nhuận.

Tin tưởng các ngân hàng thương mại sẽ có động thái tích cực, trên tinh thần quán triệt quan điểm của Ngân hàng Nhà nước, đặc biệt là nhóm 4 ngân hàng lớn, tuy nhiên theo ông Nam, vẫn chưa đủ mạnh để giải quyết được khó khăn cho doanh nghiệp. Đứng ở góc độ cơ quan quản lý nhà nước, Chính phủ, Ngân hàng Nhà nước chỉ đưa ra chính sách, quan điểm chứ không thể can thiệp chính sách cụ thể vào các ngân hàng thương mại, như thế là phi thị trường và không được các định chế tài chính quốc tế lớn ủng hộ.

“Các giải pháp của Ngân hàng Nhà nước đưa ra tại Hội nghị có điểm tích cực nhưng chưa đủ mạnh. Chỉ riêng lượng trái phiếu đến hạn trong năm 2023 – 2024 lên đến gần 700.000 tỷ đồng đã là một thách thức lớn đối với tất cả các doanh nghiệp. Về lãi suất, do không phải là quy định bắt buộc nên biểu lãi suất niêm yết công khai có thể khác so với lãi suất mà các doanh nghiệp phải trả và giá cả đầu ra sẽ phản ánh lãi suất này”, ông Nam nhận định.

Theo các chuyên gia, lãi suất cho vay cao đang “nhấn chìm” doanh nghiệp và tạo thêm nợ xấu một cách nhanh nhất, bất kể là doanh nghiệp sản xuất hay bất động sản. Vì vậy trước khi nghĩ đến việc hồi phục thị trường bất động sản, phải hạ lãi suất và đưa thị trường vốn, thị trường tiền tệ trở lại trạng thái bình thường.

Quan trọng là gỡ nút thắt dòng vốn, hạ lãi suất và thúc đẩy thanh khoản cho thị trường 

Nhìn nhận về những hỗ trợ của ngân hàng thời gian qua, chuyên gia kinh tế – TS. Lê Xuân Nghĩa, thành viên Hội đồng tư vấn chính sách Tài chính – Tiền tệ quốc gia cho biết, cách xử lý với thị trường bất động sản của các ngân hàng đã rất tích cực.

“Trước những khó khăn thực sự về thanh khoản của thị trường bất động sản, Thủ tướng mong muốn ngành ngân hàng phải hỗ trợ để thị trường bất động sản phục hồi trở lại. Bởi nếu thị trường bất động sản không phục hồi, hàng loạt các tập đoàn lớn rơi vào tình trạng mất khả năng thanh toán kể cả trái phiếu, nợ nhà thầu hay nợ người mua nhà thì hệ thống ngân hàng sẽ gặp rất nhiều khó khăn.

Ngân hàng Nhà nước cũng biết rằng bất động sản là thị trường liên quan mật thiết tới tài sản đảm bảo của các ngân hàng thương mại. Do đó, nhà quản lý tiền tệ không có dụng ý bóp nghẹt hay siết chặt nào, thay vào đó để tín dụng bất động sản ở mức độ bình thường. Thậm chí, nếu tính tất cả các nguồn cho vay, từ người mua nhà, nhà thầu, nhà đầu tư… thì tổng tín dụng bất động sản có thể cao hơn bất cứ tín dụng cho ngành kinh tế nào khác”, ông Nghĩa nói.

Theo TS. Lê Xuân Nghĩa, để tập trung tháo gỡ khó khăn cho thị trường bất động sản theo chỉ đạo của Thủ tướng, ngoài tín dụng, Ngân hàng Nhà nước có thể áp dụng các biện pháp đẩy nhanh thanh khoản của thị trường bất động sản.

Trao đổi với Reatimes, TS. Nguyễn Văn Đính – Phó Chủ tịch Hiệp hội Bất động sản Việt Nam, Chủ tịch Hội Môi giới Bất động sản Việt Nam cho biết, tại hội nghị về công tác tín dụng bất động sản, Phó Thống đốc Thường trực Đào Minh Tú tái khẳng định, Ngân hàng Nhà nước chưa nói và cũng chưa bao giờ có văn bản nào chỉ đạo việc siết tín dụng vào bất động sản. Tuy nhiên, thực tế thời gian qua, thị trường bất động sản gần như không tiếp cận được nguồn vốn tín dụng để phát triển.

TS. Nguyễn Văn Đính chỉ ra thực trạng, các dự án đang triển khai buộc phải dừng, giãn, hoãn vì không có vốn thanh toán cho nhà thầu, trả lương cho công nhân. Tình trạng chậm thanh toán của chủ đầu tư cũng là nguyên nhân khiến hàng loạt doanh nghiệp sản xuất kinh doanh, nhà máy, công xưởng của hàng chục ngành nghề liên quan phải ngưng hoạt động, hàng triệu lao động thất nghiệp và gia tăng bất ổn xã hội.

Thêm vào đó, người vay mua nhà, bao gồm cả dự án nhà ở giá phù hợp, nhà ở xã hội cũng bị hạn chế tiếp cận tín dụng khiến sức mua giảm sút, nên doanh nghiệp thiếu tiền mặt, âm dòng tiền, bị thiếu thanh khoản nghiêm trọng.

“Để thị trường bất động sản không đổ vỡ, Ngân hàng Nhà nước nên nhanh chóng bơm vốn cho nền kinh tế, để các dự án được triển khai liền mạch, giảm sức ép lên thị trường. Tuy nhiên, cần kiểm soát tốt dòng tiền bơm vào thị trường, phải hướng vào các phân khúc sản phẩm phù hợp, đưa giá bất động sản nhà ở xuống mức phù hợp với những hộ gia đình có nhu cầu thực”, ông Đính nêu.

Đối với các doanh nghiệp bất động sản khó khăn, ông Đính mong muốn, Ngân hàng Nhà nước tạo điều kiện cho doanh nghiệp hoãn nợ các khoản vay đến hạn như thời kỳ dịch Covid bùng phát. Trường hợp các doanh nghiệp có các khoản vay tín dụng quá hạn bị nhảy sang nhóm nợ xấu hơn thì khôi phục lại, để doanh nghiệp tiếp cận với các khoản vay tín dụng mới, vượt qua giai đoạn cực kỳ khó khăn này.

“Đồng thời, không nên áp dụng mức lãi suất mới cho các khoản vay cũ, thậm chí hỗ trợ không tính lãi, hỗ trợ vay vốn ưu đãi đối với các chủ đầu tư, nhà phát triển dự án nhà ở, nhà ở bình dân, nhà ở xã hội cho công nhân, người có thu nhập thấp. Để thực hiện được, phải cần Ngân hàng Nhà nước hỗ trợ cấp bù lãi suất”, ông Đính đề xuất./.