Trong xã hội hiện đại, ngày càng có nhiều người chứng minh rằng thành công không nhất thiết phải gắn liền với bằng cấp đại học. Một trong những ví dụ điển hình là Thanh Tâm, 27 tuổi, giám đốc một công ty cung ứng hàng Hàn Quốc, đồng thời cũng là chủ nhà hàng và có góp vốn với một số doanh nghiệp khác. Tâm không hề học đại học, nhưng đã tự học tiếng Hàn và thậm chí còn dạy tiếng Việt cho người nước ngoài để cả luyện ngôn ngữ lẫn tìm hiểu văn hóa.
Tâm chia sẻ rằng chìa khóa giúp cô đạt được thành tựu như ngày hôm nay chính là rèn tính kỷ luật và nuôi dưỡng tinh thần tự học. Cô cũng cho rằng việc không có bằng cấp giúp cô giữ được sự khiêm tốn và biết ơn, những phẩm chất đáng quý giúp cô tiếp tục phấn đấu và phát triển. Dù đã thành công ở tuổi trẻ, Tâm vẫn bày tỏ sự tiếc nuối vì không được học đại học, nơi cô có thể tiếp cận tri thức một cách hệ thống và có cái nhìn toàn diện hơn về thế giới.
Không chỉ Thanh Tâm, anh Trần Quang Vinh, 37 tuổi, sống tại San Francisco (Mỹ), cũng là một tấm gương sáng về việc đạt được thành công mà không cần đến bằng cấp đại học. Vinh đã tự học công nghệ từ khi còn rất nhỏ và đã được các “ông lớn” như Google và Facebook mời về làm việc. Hiện tại, anh đang là lãnh đạo đội thiết kế trí tuệ nhân tạo cho Meta, một trong những công ty công nghệ hàng đầu thế giới.
Những câu chuyện như Vinh và Tâm không phải là hiếm trong xã hội hiện đại. Theo một báo cáo của công ty nghiên cứu Wealth-X, gần 30% tỷ phú thế giới không có bằng cử nhân. PGS.TS Nguyễn Thị Tố Quyên, Khoa Xã hội học và Phát triển, Học viện Báo chí và Tuyên truyền, đưa ra quan điểm rằng mọi người không nên hiểu sai rằng có thể thành công mà không cần học hành. Các tỷ phú hay những người thành công chỉ không có bằng cấp, nhưng họ vẫn không ngừng học hỏi thông qua các kênh khác nhau.
Chuyên gia hướng nghiệp Nguyễn Việt Linh (Hà Nội) lại có một quan điểm khác, rằng trừ một số lĩnh vực đặc thù, nhiều doanh nghiệp hiện nay đang ưu tiên kỹ năng hơn là bằng cấp đào tạo chính quy. Thậm chí trong tư duy tuyển dụng quốc tế, nhiều công ty không phân biệt giới tính, độ tuổi hay bằng cấp. Dữ liệu từ LinkedIn cũng cho thấy số lượng tin tuyển dụng không yêu cầu bằng cấp tại Anh đã tăng 90% trong năm 2021-2022. Tại Mỹ, có đến 20% tin tuyển dụng không đòi hỏi bằng đại học. Và có tới 75% chuyên gia tuyển dụng cho rằng kỹ năng thực tế là tiêu chí quan trọng nhất khi tuyển nhân sự.
Các chuyên gia và doanh nhân đều đồng tình rằng học đại học không phải là yếu tố quan trọng bằng việc có đam mê với công việc mình làm. Ngô Đình Tuấn, 32 tuổi, quê Thanh Hóa, đã bỏ học đại học để theo đuổi đam mê với ngành nông nghiệp và hiện đã có doanh thu lên đến khoảng một tỷ đồng mỗi năm.
Dù vậy, các chuyên gia vẫn nhấn mạnh tầm quan trọng của tinh thần học tập suốt đời. PGS.TS Tố Quyên cho rằng trong thời đại số hóa ngày nay, người học có thể tiếp cận tri thức thông qua nhiều phương tiện như sách vở, mạng xã hội, đồng nghiệp và những người xung quanh. ‘Quan trọng là giữ được tinh thần học tập suốt đời’, bà nói. Điều này không chỉ giúp mỗi cá nhân có thể cập nhật kiến thức mới mà còn giúp họ thích nghi với những thay đổi không ngừng của xã hội và thị trường lao động.